وقتی تست کرونای فردی مثبت شد، قدم بعدی می‌تواند ارزیابی شدت بیماری باشد که از راه‌های مختلف شامل معاینه و پاراکلینیک همانند آزمایش‌های مشخص انجام می‌گیرد. انجام تست‌هایی که در این مطلب آمده است برای ارزیابی سلامتی بیمار در طی دوران بیماری مورد نیاز است.
سلامتی خون
آزمایش CBC برای شمارش کامل سلول‌های موجود در خون است و شدت بیماری کرونا را مشخص می‌کند. این آزمایش عوامل زیر را اندازه‌گیری می‌کند:
گلبول‌های قرمز که وظیفه حمل اکسیژن را بر عهده دارند.
گلبول‌های سفید که مسئول مبارزه با انواع عفونت‌ها هستند.
هموگلوبین که یک پروتئین حامل اکسیژن در گلبول‌های قرمز است.
هماتوکریت که نشان‌دهنده نسبت گلبول‌های قرمز به پلاسما است.
و پلاکت‌ها که در انعقاد خون نقش دارد.
کم‌خونی انواع مختلفی دارد. گاهی تعداد گلبول‌های قرمز کم است یا پروتئین هموگلوبین به میزان کافی وجود ندارد. در این حالت اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها کم شده و سیستم ایمنی ضعیف می‌شود. با ضعیف شدن سیستم ایمنی، امکان ابتلا به کرونا افزایش می‌یابد.
همچنین اگر تعداد گلبول‌های سفید که مسئول مبارزه با عفونت‌ها هستند کم باشد در مواجه با ویروس کرونا فرد آسیب بیشتری می‌بیند.
آزمایش دی‌دایمر خون
دی‌دایمر یکی از محصولات حاصل از تجزیه فیبرین (پروتئین اصلی لخته خون) است. دی‌دایمر پروتئینی است که طی حل شدن لخته خون در بدن تولید می‌شود. این پروتئین قابل‌شناسایی نیست مگر در مواردی که در بدن لخته خونی تشکیل می‌شود و یا از بین می‌رود، که در این حالت مقدار آن در خون تغییر می‌کند. در واقع مقدار دی‌دایمر در بدن، نشان‌دهنده میزان لخته خون تشکیل شده است. برای شناسایی لخته‌های غیرعادی تولید شده در بدن از آزمایش دی‌دایمر خون استفاده می‌کنند.
نتیجه نرمال آزمایش دی‌دایمر چیست؟
غلظت دی‌دایمر نرمال در خون براساس متد آزمایش و نوع کیت متفاوت است ولی اغلب زیر ۵۰۰ng/ml یا ۰٫۵micg/ml است. یک تست آزمایشگاهی نرمال باید نتیجه منفی آزمایش را نشان دهد، تا مشخص کند ترومبوز رگی اتفاق نیفتاده است. افرادی که تست دی‌دایمر منفی یا نرمال دارند از ابتلا به بیماری‌هایی که به دلیل تشکیل و یا شکسته‌شدن غیرطبیعی لخته‌خونی ایجاد می‌شوند در امان هستند.
تست دی دایمر برای کووید۱۹
آزمایش دی‌دایمر به شناسایی لخته‌های خونی که هنگام شدید شدن بیماری کرونا ایجاد شده‌اند، کمک می‌کند. زمانی‌که شدت کرونا ویروس افزایش می‌یابد، لخته‌های خونی در ریه ایجاد می‌شوند، که مانع گردش خون در بدن هستند. بدن تلاش می‌کند تا این لخته‌های خونی را از بین ببرد و پروتئین دی‌دایمر را تولید می‌کند که تا ۸ ساعت بعد از تولید قابل شناسایی است و تا زمانی که توسط کلیه دفع نشده، در بدن حضورخواهد داشت. این تست احتمال نیاز بیمار به اکسیژن را به دلیل میزان بالای دی‌دایمر در آینده، ارزیابی می‌کند.
آزمایش CRP
پروتئین واکنشگر C یک آزمایش خون است که نشان‌دهنده التهاب در بدن است. CRP در کبد تولید می‌شود و میزان آن توسط آزمایش خون اندازه‌گیری می‌شود.
محدوده نرمال برای آزمایش CRP
وقتی به دلیل آسیب یا عفونت، التهاب در بدن گسترده شود، سطح بالایی از CRP قابل شناسایی است. برحسب روش آزمایش و نوع کیت به‌کار برده شده در آزمایشگاه، محدوده نرمال پروتئین واکنشگر C متفاوت است ولی این بازه معمولا کمتر از ۱۰mg/L است.
تست CRP برای کووید ۱۹ چه معنی دارد؟
تست CRP برای بیماران کرونایی جهت بررسی التهاب و سطح عفونت در بدن انجام می‌شود. آزمایش CRP با تعدادی از پروتئین‌های دیگری که در التهاب نقش دارند و سیتوکین نامیده می‌شوند تلفیق می‌شود تا تصویر واضحی از فعالیت‌های التهابی بدن بیمار فراهم شود.
آزمایش ESR
این آزمایش که برای شناسایی اولیه التهاب مفید است، برای اندازه‌گیری میزان رسوب گلبول‌های قرمز (Erytrocyte sedimentation Rate) به‌کار می‌رود و در آزمایش ویروس کرونا برای بررسی وجود التهاب در بدن استفاده می‌شود. سرعت رسوب گلبول‌های قرمز یا ESR در افراد کرونایی به صورت قابل‌توجهی افزایش می‌یابد. هنگامی که بدن شما التهاب داشته باشد گلبول‌های قرمز خون به‌هم می‌چسبند و باعث ایجاد تراکم می‌شوند. این جمع شدن بر میزان رسوب RBC در لوله‌ای که نمونه خون در آن قرار می‌گیرد تاثیر می‌گذارد. البته این آزمایش اختصاصی کرونا نیست بلکه در کنار آزمایش‌های دیگر روند پیشروی بیماری را نشان می‌دهد. به این نکته توجه کنید که افزایش ESR به معنای ابتلا به کووید-۱۹ نیست بلکه ممکن است به دلیل بیماری التهابی دیگری افزایش یافته باشد.
آزمایش LDH
این آزمایش آسیبِ بافتی ناشی از سیتوکین را شناسایی می‌کند و همچنین نشان‌دهنده التهاب در بدن است. LDH در انواع مختلفی از بافت‌ها و اندام‌ها در سرتاسر بدن حضور دارد: کبد، قلب، لنفوسیت و غیره.
لاکتات دهیدروژناز یک آنزیم داخل‌سلولی است که در سرتاسر بدن وجود دارد. پس از مرگ سلولی این آنزیم آزاد شده ودر خون افزایش می‌یابد. اندازه‌گیری غلظت LDH در خون برای رصدکردن آسیب‌های وسیع مثل بیماری‌های کلیوی و ریوی استفاده می‌شود. پس افزایش سطح آن، نشانه ای از آسیب ریوی مثل پنومونیای ناشی از کووید-۱۹ است. در بیماران بستری شده به دلیل بیماری کرونا، مشاهده شده که افزایش سطح LDH با افزایش ۶ برابری احتمال شدید‌تر شدن بیماری به دلیل افزایش آسیب به ریه و افزایش ۱۶ برابری احتمال مرگ بیمار همراه است. لذا آزمایش بالینی برای اندازه‌گیری سطح LDH به عنوان بیومارکری برای میزان مرگ و میر بیماران کرونایی بسیار مهم است. تست LDH اختصاصی کووید-۱۹ نیست و برای تشخیص بیماری‌های دیگری هم اندازه‌گیری می‌شود.
آزمایش فریتین
این آزمایش نشان‌دهنده التهاب است و با شدت بیماری کووید-۱۹ در ارتباط است.
فرضیه‌ای وجود دارد که می‌گوید میزان فریتین نشان‌دهنده شدت بیماری Covid-19 است. میزان فریتین در افرادی که مبتلا به کرونای شدید و بسیار شدید هستند افزایش یافته است. افرادی که بیماری شدیدتری دارند نسبت به افرادی که بیماری‌شان شدید نیست سطح فریتین بالاتری دارند. همچنین این آزمایش‌ها نشان می‌دهد میزان فریتین در افرادی که به دلیل ابتلا به کووید-۱۹ جان خود را از دست داده‌اند، از زمان بستری شدن در بیمارستان و طی روزهای بستری افزایش داشته است. سطح فریتین در این بیماران روز به روز بدون توقف افزایش یافته و در اوج بیماری به بیشترین میزان خود می‌رسد.
سالم‌بودن اندام‌ها
بررسی عملکرد کلیه برای ارزیابی آسیب شدید کلیوی در اثر کرونا مفید است.
حدود ۲۸% از افرادی که به‌خاطر کرونا بستری شده‌اند در کلیه خود دچار آسیب شدید هستند و ۹ درصد هم مجبور به پیوند کلیه شده‌اند. این مسئله نشان می‌دهد که یکی از عوارض ابتلای طولانی‌مدت به کرونا آسیب به کلیه‌هاست. کووید-۱۹ می‌تواند به روش‌های مختلفی بر روی کلیه تاثیر بگذارد و عوامل دخیل در این فرایند در زمان‌های مختلف متفاوت است. در این حالت پزشک هم کرونا را درمان می‌کند و هم آسیب وارد شده به کلیه را کنترل می‌کند. اگر نارسایی کلیوی داشته باشید، در صورت ابتلا به کرونا، احتمال تشدید بیماری کلیوی افزایش خواهد یافت، تا جایی که احتمالا نیاز به دیالیز خواهید داشت. دیالیز خون را پاکسازی می‌کند؛ کاری که کلیه معیوب قادر به انجام آن نیست. امکان اینکه کلیه شما بهبود پیدا کند وجود دارد ولی اینکه چه زمانی این امر محقق شود معلوم نیست؛ کلیه‌های بسیاری از افرادی که به دلیل کووید-۱۹ کلیه‌هایشان دچار مشکل شده است حتی بعد از بهبود نیز مانند قبل عملکرد کافی نخواهند داشت. پیشنهاد می‌شود بعد از مرخص شدن از بیمارستان به متخصص مراجعه کنید تا از ابتلا به بیماری مزمن کلیوی جلوگیری کنید.
آزمایش عملکرد کبد
این آزمایش برای اندازه‌گیری آنزیم‌های حیاتی کبد است که نشانه‌ای از نقص عملکردی کبد است.
آسیب شدید کبدی و افزایش آنزیم‌های کبدی با شدت بیماری کووید-۱۹مرتبط است. کرونا باعث التهاب سلول‌های کبدی می‌شود و یا ممکن است باعث هپاتیت شود که فقط میزان آنزیم‌های پلاسما افزایش می‌یابد و مورد حادی نیست و پس از بهبود کرونا از بین می‌رود. اگر علائمی مثل خستگی، بی‌حالی، درد بدن و تب و لرز داشته باشید امکان اینکه کبد شما آسیب دیده باشد زیاد است. اگر کبد چرب داشته باشید و یا به سایر بیماری‌های کبدی را داشته باشید با مبتلا شدن به کرونا وضعیت شما بدتر خواهد شد و بیماری شما عود می‌کند.
آزمایش اینترلوکین ۶
این آزمایش نشان‌دهنده پاسخ التهابی و طوفان سایتوکاین ویروسی است. وقتی ویروس کووید-۱۹ وارد بدن شما می‌شود سیستم ایمنی در برابر آن عکس‌العمل نشان می‌دهد. در این شرایط، یکی ازعواملی که افزایش می‌یابد، اینترلوکین ۶ است که در بعضی از شرایط، ممکن است سطح IL-6 (اینترلوکین ۶) با پیش‌آگاهی بیمار با علائم وسیع التهابی در ارتباط باشد. از آنجایی که بخشی از این علائم با به‌کار بردن داروهایی که قابلیت مهار اینترلوکین را دارند کاهش می‌یابند، انجام این تست آزمایشگاهی می‌تواند کمک کننده باشد.
طوفان سایتوکاینی در بیماران مبتلا به کرونای شدید رخ می‌دهد. طوفان سایتوکاینی گروهی از بیماری‌های مختلف است که طی آن سیستم ایمنی بدن سیگنال‌های التهابی تولید می‌کند که گاهی حتی منجر به نارسایی شدید و مرگ می‌شود.
چه کسانی باید این آزمایش‌ها را انجام دهند؟
برای افرادی که مبتلا شدن آن‌ها به کووید-۱۹ تایید شده است و در هر مرحله‌ای از بیماری قرار دارند.
افرادی که بیماری آن‌ها به موقع تشخیص داده شده و درمان هم در مراحل اولیه بیماری آغاز شده است.
