اهمیت دیابت بارداری چیست و چه خطراتی برای مادر، جنین و آینده این دو در بردارد.
دیابت نوعی اختلال در تحمل قند خون است. سلول‌های بدن ما برای رفع نیاز خود به انرژی از گلوکز یا قندخون استفاده می‌کنند. انسولین نام هورمونی است که از لوزالمعده ترشح شده و به گلوکز اجازه ورود به سلول‌ها را می‌دهد. هر مشکلی که در ترشح انسولین ایجاد شود یا موجب شود سلول‌های بدن به انسولین مقاوم باشند منجر به بالا رفتن قند خون یا دیابت می‌شود.
اگر این اتفاق برای اولین بار در دوران بارداری رخ دهد به آن «دیابت بارداری» می‌گویند. طی بارداری تغییراتی در سطح هورمون‌های مختلف بدن روی می‌دهد که می‌تواند ترشح انسولین را تحت تاثیر قرار دهد، اما اکثریت مادران این تغییرات را تحمل کرده و به سلامت از آن عبور می‌کنند.
ولی هنگامی که میزان این تغییرات بیش از اندازه باشد دیابت بارداری بروز میکند. شاید بپرسید اهمیت دیابت بارداری چیست و چه خطراتی برای مادر، جنین و آینده این دو در بردارد. پاسخ این است که درصورت عدم کنترل دیابت بارداری می‌تواند سلامت مادر و نوزاد را با تهدیدهای جدی مواجه کند و ضروری است تا برای مقابله با آن تمهیداتی اندیشیده شود. در این مطلب تلاش می‌کنیم تا به اختصار شما را با علائم، عوارض و نحوه مقابله با این بیماری آشنا کنیم.
عوارض دیابت بارداری بر جنین و نوزاد:
تغذیه نوزاد از طریق عبور خون مادر از بندناف تامین می‌شود. هنگامی که قند خون مادر بالا می‌رود، موجب بالا رفتن قند خون جنین هم می‌شود. به این ترتیب جنین انرژی بیشتری دریافت میکند که باعث افزایش ذخیره چربی و بالا رفتن وزن جنین می‌شود. این افزایش وزن می‌تواند منجر به زایمان دشوار شده و احتمال نیاز به عمل سزارین را زیادتر کند.
از سوی دیگر بدن جنین برای مقابله با قند بالا انسولین بیشتری ترشح میکند. پس از زایمان درحالی که منبع قند بالا یعنی خون مادر از نوزاد جدا شده اما میزان انسولین خون همچنان بالاست و این امر می‌تواند باعث افت قندخون نوزاد شود و زندگی و ادامه حیات او را دچار مخاطره کند.
عوارض دیابت بارداری بر مادران:
دیابت بارداری می‌تواند خطر ابتلا به فشارخون بالا و مسمومیت بارداری را بالا برده که این عارضه به شدت سلامت و زندگی مادر و جنین را تهدید میکند که نیازمند بستری در بیمارستان و مراقبت‌های ویژه است.
دیابت بارداری چه علائمی دارد؟
برخی از مادران دچار تشنگی یا خستگی زودرس می‌شوند، اما این علائم در بارداری‌های طبیعی نیز دیده می‌شود. اغلب مبتلایان به دیابت بارداری نیز فاقد علائم هستند بنابراین بررسی قند خون برای بیشتر خانم‌های باردار الزامی است این بررسی بین هفته‌های 24 تا 28 انجام می‌شود مگر این‌که خانمی در معرض ابتلای بالاتری قرار داشته باشد که در این صورت آزمایش‌های تشخیصی باید در همان هفته‌های آغازین بارداری صورت پذیرد.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر بروز دیابت بارداری هستند؟
وجود برخی خصوصیات و سوابق می‌تواند هشدار دهنده بوده و احتمال بروز دیابت بارداری را بالا ببرد که از جمله مهمترین آن‌ها می‌توان به اضافه وزن مادران، سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت، سابقه تولد نوزاد سنگین‌تر از 4 کیلوگرم، سابقه مرده‌زایی در بارداری‌های قبلی، سابقه دیابت در بارداری‌های قبلی و سابقه فشارخون اشاره کرد.
بروز دیابت بارداری چه عوارضی در آینده خواهد داشت؟
عمدتا دیابت بارداری با زایمان بهبود می‌یابد، اما دو سوم مادران در بارداری‌های بعدی دوباره مبتلا به این مشکل خواهند شد. از سوی دیگر این احتمال وجود دارد که این افراد طی سال‌های بعدی به دیابت نوع 2 مبتلا شوند بنابراین توصیه می‌شود افرادی که سابقه دیابت بارداری دارند به صورت سالانه آزمایش قندخون داده تا از این نظر بررسی شوند. این خطر در مورد کودکانی که از چنین مادرانی متولد می‌شوند نیز وجود دارد. بنابراین مهم است تا این کودکان نیز تحت کنترل وزن و رژیم غذایی قرار داشته باشند.
درمان دیابت بارداری
درمان دیابت بارداری وجوه مختلفی دارد. مهمترین جنبه درمانی آن کنترل وزن و رژیم درمانی است. رژیم غذایی مادر باردار نقش تعیین کننده‌ای در سلامت مادر و جنین دارد که در صورت بروز دیابت بارداری اهمیت آن چند برابر می‌شود. پرهیز و محدودیت مصرف چربی‌ها، شیرینی‌ها، نمک و نیز افزایش سهم ، میوه‌ها و سبزی‌ها در وعده‌های متعدد و متناسب با سن بارداری و شرایط زندگی خانم باردار از اصول اولیه طراحی این رژیم بوده که برای هر فرد باید به طور جداگانه توسط پزشک تغذیه تهیه شود.
یکی دیگر از پایه‌های درمان انجام مناسب فعالیت بدنی است که نوع و میزان آن با توجه به شرایط هر فرد توسط پزشک مشخص می‌شود.
سومین وجه درمانی استفاده از داروست. اغلب مبتلایان به دیابت بارداری به دنبال رعایت صحیح اصول فوق تحت کنترل درآمده و درمان می‌شوند ولی درصدی از افراد نیاز به تجویز انسولین پیدا می‌کنند که باید به دقت و با نظارت متخصص غدد یا دیابت انجام گیرد. در دوران بارداری استفاده از قرص های دیابت ممنوع می باشد و فقط با نظر پزشک از انسولین استفاده شود.
اندازه‌گیری و پایش منظم قند خون که فواصل آن توسط پزشک تعیین می‌شود یکی از پایه‌های پیشگیری و کنترل عوارض این بیماری است که نباید از آن غفلت کرد.
چقدر نگران باشیم؟
هرچند دیابت بارداری در صورت عدم کنترل می‌تواند عواقب ناگوار و بعضا جبران‌ناپذیری در پی داشته باشد، اما مراقبت به موقع و رعایت نکات توصیه شده توسط پزشکان به ویژه برنامه غذایی درست در اکثر قریب به اتفاق موارد موجب رفع خطر زایمان بدون عوارض و تولد نوزاد سالم باشد. بنابراین توصیه می‌شود عزیزان در معرض خطر و مبتلا این مسئله را به عنوان جدی‌ترین امر زندگی خود تلقی و مراقبت کنند.
پس از زایمان چه باید کرد؟ همان‌گونه که گفتیم احتمال بروز دیابت نوع2 در خانم‌هایی که سابقه دیابت بارداری دارند بالاتر است. بنابراین برای پیشگیری از بروز این امر باید ضمن رعایت رژیم غذایی درست و فعالیت ورزشی مناسب، افزایش وزن خود را کنترل کنند. دوران شیردهی بهترین زمان برای شروع برنامه غذایی و کاهش وزن است. به یاد داشته باشید یک رژیم غذایی صحیح در این دوران نه تنها موجب کمبودی در کمیت و کیفیت شیر نمی‌شود بلکه می‌تواند به سرعت بهبود وضعیت مادر نیز بیانجامد. همچنین توصیه می‌شود کسانی که چنین سابقه‌ای دارند می بایست در هفته های 6 تا 12 پس از زایمان آزمون تحمل گلوکوز خوراکی را جهت غربالگری ابتلا به دیابت بررسی کنند. کنترل وزن و رژیم غذایی در کودکانی که از چنین مادرانی متولد شده‌اند نیز اهمیت بیشتری نسبت به سایرین دارد زیرا خطر ابتلای آنان به دیابت در سنین بالاتر را به شدت کاهش می‌دهد.
