نام اختصاری: G6PD
سایر نام ها: گلوکز- 6-فسفات دهیدروژناز، G6DP Erythrocytes
,Red blood cell enzyme deficiency
نوع نمونه قابل اندازه گیری: همولیزات گلبول های قرمز شسته شده، خون تام (همراه با EDTA یا هپارین یا ACD)
حجم نمونه مورد نیاز: ml 2
شرایط نمونه گیری:
نیاز به ناشتایی نمی باشد.
از لخته شدن یا همولیز در زمان نمونه گیری جلوگیری شود.
ملاحظات نمونه گیری:
از اگزالات یا فلوئور به عنوان ضد انعقاد استفاده نشود.
نمونهنباید فریز گردد.
به دلیل اینکه لکوسیت ها فعالیت آنزیمی بیشتری نسبت به اریتروسیتها دارند، آزمایش بر روی گلبول های شسته شده انجام گردد.
سنو جنس بیمار را در برگه آزمایش یادداشت کنید.
در صورتی که نمونه به آزمایشگاه مرجع فرستاده میشود بر روی یخ مرطوب ارسال شده و منجمد نشود.
موارد عدم پذیرش نمونه:
همولیز شدید یا لخته خون
استفاده از نمونه هايي با ضد انعقادهاي اگزالات يا فلوردار.
نمونه هايي كه بيشتر از یک هفته در يخچال يا بیش از 24 ساعت در 25 درجه نگهداري شده باشند.
شرایط نگهداری: با استفاده از ضد انعقادهای فوق، آنزیمهای گلبول قرمز در 4°C به مدت 7 روز و در 25°C تا 24 ساعت پایدار خواهند بود.
اطلاعات تکمیلی:
آنزیم G6PD فعال بصورت یک دایمر است که هر منومر آن حاوی 515 اسید آمینه است. تجمع منومرها به سمت اشکال فعال (دایمرهای بزرگ)، وابسته به NADP است G6PD . یک آنزیم housekeeping است که مرحله اول مسیر هگزوز منوفسفات را کاتالیز میکند و وظیفه آن برداشتن پراکسید و در نتیجه محافظت گلبول قرمز از آسیب اکسیداتیو است. این آنزیم قدرت احیاءکنندگی را به شکل NADPH تأمین میکند که همراه با گلوتاتیون برای سمزدایی (detoxification) H2O2 مورد نیاز است. فقدان کامل آنزیم به نظر میرسد مغایر با حیات باشد. نقص G6PD شایعترین نقص همراه با همولیز در گلبول قرمز است و همچنین شایعترین اختلال متابولیک گلبولهای قرمز میباشد. حدود 400 میلیون نفر در سرتاسر دنیا مبتلا به این نقص آنزیمی هستند. بیشتر از 440 واریانت آنزیم توسط WHO و عمدتاً براساس شدت بالینی به زیرگروههای زیر تقسیم شدهاند:
■ کلاس I: فقدان شدید آنزیم همراه با کم خونی همولیتیک مزمن (کمتر از 10% فعالیت طبیعی(
■ کلاس II: فقدان شدید آنزیم همراه با همولیز متناوب
■ کلاس III: فقدان متوسط آنزیم همراه با همولیز متناوب که معمولاً به دنبال عفونت یا مصرف داروها رخ میدهد (10 تا 60% فعالیت طبیعی(
■ کلاس IV: بدون نقص آنزیمی یا همولیز
از این میان شایعترین زیرگروهها کلاس (G6PDA-) III و (G6PDA+) IV میباشند.
همولیز ناشی از نقص G6PD همراه با تشکیل Heinz bodies در گلبولهای قرمز خون محیطی است. (اریتروسیتهای پیر که بیشترین نقص G6PD را دارند). نقص G6PD ممکن است در استرسهای اکسیداتیو به خصوص عفونتهای ویروسی، مصرف باقلا و مواجهه با نفتالین، شدید یا حتی کشنده باشد. در زیرگروهی از مبتلایان به کمبود G6PD در عرض چند ساعت پس از خوردن باقلا همولیز شدید رخ میدهد (فاوویسم). در صورتی که نقص آنزیمی شدید باشد، اختلال عملکرد گرانولوسیتها همراه با افزایش استعداد به عفونت هم رخ میدهد(G6PD Barcelona) .
سطوح افزایش یافته آنزیم در کم خونی بدخیم، کم خونی مگالوبلاستیک، از دست رفتن مزمن خون، انفارکتوس قلبی، کمای کبدی، هیپرتیروئیدی و سطوح کاهش یافته در فقدان G6PD، کم خونی همولیتیک و کم خونیهای غیراسفروسیتی نامعمول دیده میشوند.
یافتههای آزمایشگاهی در زمان همولیز فعال همانند سایر کمخونیهای همولیتیک بوده و شامل پویکیلوسایتوز، اسفروسیت و همچنین مشاهده اجسام هاینز با رنگآمیزی متیل ویوله است.
کاربردهای بالینی:
شناسایی کمبود آنزیم ناشی از بعضی داروهای القاء کننده
در غربالگری برخی جمعیت های بومی مستعد این نقص ژنتیکی
همولیز ناشی از کمبود G6PD ممکن است ثانویه و به علت عفونت باکتریایی یا ویروسی حاد و اختلال
.متابولیک همانند اسیدوز باشد
روش مرجع: روش WHO در C◦25
روش متداول: روش ICSH در C◦ 37 ( بدون ضریب اصلاحی برای فعالیت G6PD)، روشbishop modified در C◦30 ، روش Zinkham در C◦30
سایر روشها: Fluorescent Spot Test، Ascorbate Cyanide Test، Dye reduction test، AS-PCR
مقادیر طبیعی: U/gr hemoglobin 7.0 – 20.5
تفسیر:
از آنجایی که آلل ژن این آنزیم بر روی کرموزوم X قرار دارد بنابراین کمبود G6PD یک اختلال وابسته به جنس می باشد. در نتیجه نقص در این آنزیم در مردان به صورت هموزیگوت و در زنان به صورت هتروزیگوت تظاهر می یابد. افراد دچار حساسیت آنزیمی به بعضی داروها، خوردن باقلا و عفونت های باکتریایی و ویروسی مستعد آنمی همولیتیک می باشند. مقادیر غیر نرمال 20- 0 درصد میانگین نرمال است.
افزایش سطح: کم خونی پرنیسیوز، کم خونی مگالوبلاستیک، خونریزی مزمن، انفارکتوس میوکارد، اغمای کبدی، هیپرتیروئیدی.
کاهش سطح: کمبود یا نقص آنزیم G6PD، کم خونی همولیتیک غیر ایمونولوژیک نوزادان، کم خونی نادر غیر اسفروسیتی.
عوامل مداخله گر: رتیکلوسیتوز قابل توجه می تواند نتایج مثبت کاذب در آزمون ایجاد کند. بنابراین استفاده از گلبول های قرمز شسته شده و محلول سوسپانسیون در حجم مساوی بهتر از استفاده از خون کامل در این آزمایش است.
مصرف برخي از دارو ها و مواد غذايي اكسيدكننده در بيماران با كاهش آنزيم G6PD سبب رسوب هموگلوبين اكسيد شده در جدار RBC و ليز آن مي گردد. از جمله شايع ترين داروها و مواد شیمیایی که فرد مبتلا باید از آنها دوری نماید عبارتند داروهاي ضد مالاريا ،استانیلید، آسپرین، داکسوروبیسین، فورازولیدون، متیلن بلو، نالیدیکسیک اسید، نفتالین، نیتروفورانتوئین، پاراآمینوسالیسیلیک اسید، فنازوپیریدین، فنیل هیدرازین، پریماکین، کینیدین، کینین، سولفاستامید، سولفامتوکسازول، سولفاپیریدین، تولوئیدین بلو و ترینیتروتولوئن و از مواد غذايي به باقالا می توان اشاره کرد.
غربالگری پس از یک اپیزود همولیتیک ممکن است قادر به ردیابی نقص G6PD نباشد چرا که اکثر سلولهای دچار نقص تخریب شدهاند و سلولهای جوانی که به تازگی از مغزاستخوان آزاد شدهاند فعالیت آنزیمی نسبتاً بالایی دارند. ممکن است پس از بهبودی بیمار از یک اپیزود تشخیص داده نشدة همولیز، نیاز به تکرار تست باشد. تستهای جدیدی که مبتنی بر PCR آلل اختصاصی (AS – PCR) Allele – Specific PCR هستند این معایب را ندارند.
توضیحات:
G6PD یک آنزیم گلبول قرمز با توارث وابسته به X است که در نگهداری پروتئینهای گلبولهای قرمز در وضعیت احیاء اهمیت دارد. بیشتر از 440 جهش مختلف در این آنزیم ثبت شده که از این میان 60 جهش به تنهایی یا همراه با سایر جهشها منجر به همولیز گلبولهای قرمز در هنگام مواجهه با استرس میشوند. در صورت مثبت شدن آزمایش غربالگری، اندازهگیری کمی (quantitative) G6PD ممکن است مفید باشد.
تشخیص کمبود آنزیم معمولاً در زنان هتروزیگوت و افراد دارای گروه خونی A- دشوار است.
آزمایشات DNA اخیراً برای تشخیص G6PD معمول شده است.
نقص آنزیم G6DP هنوز به عنوان علت ایجادکننده آنمی به طور قطع تأیید نشده است. همچنین فعالیت طببعی این آنزیم نقص را از بین نمی برد.
