نام اختصاری: AAs
سایر نام ها: غربالگری اسیدهای آمینه خون
Amino Acids Screening,Blood Spot
بخش انجام دهنده: بیوشیمی (بخش متابولیک)
نوع نمونه قابل اندازه گیری: لکه خون خشک شده ( کارت های کاغذ صافی، کارت های غربالگری نوزادان، کارت های گوتری)
حجم نمونه مورد نیاز: یک پانچ 1/8″
شرایط نمونه گیری:
نمونه گیری باید پیش از یک تغذیه یا وعده غذایی برنامه ریزی شده صورت گیرد.
این آزمایش به عنوان بخشی از غربالگری نوزادان کمتر از یک هفته مناسب می باشد.
چند قطره خون از پاشنه پای نوزاد می گیرند و چند دایره موجود بر روی کاغذ صافی مخصوص (کاغذ گوتری) را پر می کند. نام نوزاد، والدین، بیمارستان و پزشک مربوطه را بر آن برچسب می زنند.
نمونه را معمولاً در روز دوم یا سوم تولد، یعنی پس از آغاز تغذیه حاوی پروتئین ( مقصود شیر مادر یا شیر خشک) می گیرند.
ملاحظات نمونه گیری:
تجهیزات لازم برای نمونه گیری باید توسط آزمایشگاه تهیه و در صورت نیاز، در دسترس نمونه گیر خارج از آزمایشگاه قرار بگیرد.
نمونه گیری در زمان حاد بیماری نتایج روشن تری به دنبال دارد.
نمونه های لکه خون در عرض 24 ساعت جمع آوری و به آزمایشگاه انجام دهنده ، منتقل شوند.
نمونه گیری می تواند در هر زمان از شبانه روز انجام شود.
همراه با نمونه گیری، اطلاعات فردی مانند جنسیت، سن، رژیم غذایی ، شرایط بالینی (بدون علامت یا دوره حاد)، درمان دارویی و … به همراه تاریخچه خانوادگی بیمار، گردآوری شود.
زمان در موارد اورژانس حائز اهمیت ویژه است و باید جمع آوری و انتقال نمونه به آزمایشگاه در اسرع وقت انجام و آنالیز نمونه ها در عرض 24 ساعت یا کمتر از آن تکمیل شود.
موارد عدم پذیرش نمونه:
- نمونه گیری نادرست بر روی کاغذ صافی
- نمونه های با شرایط جابجایی و ذخیره سازی نامناسب
- نمونه های بدون نام و مشخصات درست
شرایط نگهداری: نمونه هایی که بصورت لکه گذاری روی کاغذ صافی تهیه شده اند باید خشک شده و در دمای اتاق به آزمایشگاه انجام دهنده تست انتقال داده شوند.
پایداری نمونه در دمای 20- درجه 2 ماه می باشد. فریز کردن نمونه در این دما مانع از تجزیه اسیدهای آمینه می شود. ذخیره نمونه به مدت بیش از 2 ماه، نیاز به فریزر 80- درجه دارد.
کاربردهای بالینی:
غربالگری نوزادان برای تشخیص آمینواسیدوپاتی هایی نظیر PKU، MSUD، Tyrosinemia… و آمینواسیدمی های خاص نظیر اسیدوری گلوتاریک
پیگیری روند درمان (Follow-up ) این بیماران
اطلاعات تکمیلی: وجود نقص در متابولیسم، یا حمل و نقل یکی از اسیدهای آمینه خون، سرریز پیش سازهای آنان، یا کمبود این اسیدهای آمینه ” محصول نهایی” در خون یا ادرار مشهود می گردد. بیشتر از 90 نوع بیماری در ارتباط با اختلال عملکرد اسیدهای آمینه شرح داده شده است. در صورت تشخیص زودهنگام این کمبودها می توان با جایگزینی مناسب اسیدآمینه ی دچار کمبود در رژیم غذایی مانع از بروز تظاهرات بالینی این بیماری ها گردید. آزمایش خون جهت غربالگری نوزادان برای تشخیص خطاهای متابولیکی اسیدهای امینه مانند فنیل کتونوری(PKU)، بیماری شربت افرا(MSUD)، تیروزینمی، آرژینوسوکسینات اسیدوری، هموسیستینوری و … انجام می شود.
روش مرجع: Liquid Chromatography/Tandem Mass Spectrometry )LC/MS/MS)
روش ارجح: Flow-injection Analysis Tandem Mass Spectrometry )FIA-MS/MS)
مقادیر طبیعی: مقادیر متغییر می باشد و هر آزمایشگاه باید با توجه به شرایط جغرافیایی خود مقادیر نرمال را تعیین نماید.
تفسیر: تفسیر نتایج تست ها باید بر مبنای سطوح نسبی اسیدهای آمینه، الگوشناسی و ارتباط بین یافته های مثبت و منفی انجام شود. کیفیت بیماری اغلب بواسطه الگوی اسیدهای آمینه افزایش یافته در مقایسه با نرمال رنج های منطبق بر سن، تشخیص داده می شود. افزایش یک اسید آمینه یا پروفایل های کلی اسیدهای امینه باید در زمینه یافته های بالینی و/یا نتایج تستهای اضافی ارزیابی شود. تفسیر یافته های غیر نرمال می تواند مشکل بوده و نه تنها نیاز به دانش قابل توجهی از اختلالات متابولیک ارثی دارد بلکه باید از فاکتورهای فراوان فیزیولوژیک که بر غلظت اسیدهای آمینه اثر می گذارند نیز اطلاعات کافی داشت.
محدودیت ها و عوامل مداخله گر :
بعضی از داروها و مداخلات رژیمی بر نتایج تست ها تاثیر دارد ( مانند افزایش گلیسین به علت والپورات درمانی)
سطح اسیدهای آمینه دستخوش تغییرات شبانه روزی می گردد. کمترین مقدار آنها معمولاً صبح و بیشترین آنها وسط روز است.
سطح اسیدهای آمینه در اطفال و کودکان در مقایسه با بزرگسالان عموماً بالاتر است.
دامنه تغییرات مقادیر طبیعی اسیدهای آمینه بسیار وسیع است و در صورت فقدان شواهد ژنتیکی تأییدکننده، فقط نتایج بسیار غیر طبیعی تشخیصی به شمار می رود.
تست برای غربالگری متابولیک بیماران علامت دار مناسب نیست.
تشخیص وضعیت حامل (هتروزیگوسیتی) برای اختلالات مادرزادی متابولیسم را نمی توان توسط اسید آمینه و پروفایل آسیل کارنیتین شناسایی شده قابل اعتماد دانست.
داروهای افزایش دهنده : بیسوت، هپارین، استروئیدها و سولفونامیدها.
داروهای کاهش دهنده: استروژن ها و ضدبارداری های خوراکی(OCP)
توضیحات:
در گزارش تست ها باید نتایج تست ها، تفسیر نتایج و اطلاعات لازم و کافی از بیمار و نمونه تحت آزمایش لحاظ شده باشد.
گزارشات آزمایشگاهی شامل مستند کردن روش های آنالیتیکال مورد استفاده و تفسیر نتایج تست ها است.
شناسایی تمامی اسیدهای آمینه مرتبط باید لیست شده و نتایج کمی باید همراه با فواصل مرجع منطبق بر سن گزارش شوند.
یک گزارش کامل و دارای جزئیات از نتایج غیر نرمال باید شامل مروری بر اهمیت نتایج تست ها، ارتباط با اطلاعات بالینی موجود و نتایج تست های اضافی، تشخیص های افتراقی و توصیه های لازم برای انجام تست های بیو شیمیایی تاییدی اضافی ( مانند سنجش آنزیمی و آنالیز مولکولی) باشد.
هنگامیکه هیچ نتیجه غیر عادی مشاهده نشده باشد، نتایج تست ها می توانند فقط بصورت کیفی گزارش شوند.
این تست تکمیلی بوده و به منظور جایگزین اجباری غربالگری نوزادان (پلاسما و ادرار) شمارده نمی شود.
