تشخیص آرتروز می‌تواند مشکل و پیچیده باشد. با وجود صد‌ها نوع آرتروز و بیماری‌های روماتیسمی، ممکن است نشانه‌های آنها خصوصاً نشانه‌های اولیه شبیه هم باشند و تشخیص و ایجاد تفاوت بین آنها را سخت‌تر کند. در تلاش برای یافتن شناسه‌های خاص این بیماری‌ها، دکتر معالج شما تاریخچه پزشکی، معاینات فیزیکی، آزمایش خون، و عکس‌برداری‌ها را بررسی خواهد کرد و با رد احتمال بیماری‌های دیگر، نهایتاً به تشخیص نهایی خواهد رسید.
اگرچه انجام این پروسه در بعضی از موارد ممکن است زمان‌بر باشد اما لازم است دقت کافی بکار گرفته شود. تشخیص درست و دقیق برای تنظیم یک برنامه درمان درست بسیار حائز اهمیت است.
تشخیص اولیه
بسیاری از مردم زمانی که دردی در بدن احساس می‌کنند این گونه می‌پندارند که دچار آسیب جزئی شده‌اند و این مسئله ربطی به آرتروز ندارد. ولی اگر درد مشخصی دارید که بیش از سه روز ادامه داشته و یا در طی یک ماه چندین نوبت دچار علائم مفصلی شده‌اید، باید به پزشک مراجعه کنید.
نشانه‌های خطرناک آرتروز شامل درد مفصلی، ورم، خشکی، سختی در حرکت مفصل در محدوده نرمال، قرمزی و گرم شدن ناحیه مورد نظر است که حتما برای جلوگیری از تداوم این درد‌ها و علائم، باید به پزشک مراجعه کنید.
پیش از رفتن به دکتر، اطلاعات کاملی از سوابق پزشکی خود به این ترتیب آماده کنید:
لیست کامل داروهای مصرفی اخیر شما، لیست کاملی از حساسیت‌ها و آلرژی‌هایتان، و لیستی از بیماری‌های در حال درمان، و بیماری‌هایی که قبلا داشته‌اید و درمان شده‌اند.
حتی اگر قبلا مبتلا به آرتروز بوده‌اید، علائم شما ممکن است منجر به تشخیص عارضه دوم نیز شود.
آزمایش‌های تشخیصی
در طی جلسه اول، پزشک معالج شما اقدام به معاینه فیزیکی کامل خواهد کرد تا علائم مشکوک به آرتروز را شناسایی کند. پس از تکمیل پرونده پزشکی و بررسی سوابق شما، پزشک متخصص احتمالا نیاز به اطلاعات دقیق‌تر خواهد داشت.
آزمایش خون می‌تواند این اطلاعات بیشتر و دقیق‌تر را فراهم کند. از آزمایش خون همچنین برای نظارت بر روند پیشرفت بیماری و میزان اثربخشی روند درمانی تجویز شده استفاده می‌شود.
آزمایش شمارش کامل خون (CBC)
از جمله اطلاعاتی که از انجام این آزمایش به دست می‌آید:
میزان گلبول‌های قرمز خون (RBC): التهاب مزمن می‌تواند موجب پایین آمدن تعداد گلبول‌های قرمز شود.
میزان گلبول‌های سفید خون (WBC): بالا بودن میزان گلبول‌های سفید خون، مؤید وجود یک عفونت فعال در بدن است. در بیمارانی که کورتیکواستروئید مصرف می‌کنند، میزان WBC بالاست.
هموگلوبین و هماتوکریت: میزان کمِ هموگلوبین و هماتوکریت خون می‌تواند نشان‌دهنده کم‌خونی همراه با بیماری‌های مزمن، و یا امکان وجود خون‌ریزی در اثر مصرف دارو باشد.
شمارش پلاکت: میزان پلاکت‌ها معمولا در بیماران روماتیسمی بالاست، در حالی که مصرف برخی داروهای تجویزی برای آرتروز موجب کاهش آن می‌شود.
آزمایش پروتئین و آنتی‌بادی
این آزمایش‌ها بر روی نمونه‌های خونی انجام می‌شوند که همزمان با نمونه‌گیری برای آزمایش CBC از شما گرفته می‌شود:
آزمایش اختصاصی Anti-CCP: این آزمایش نوعی آزمایش خون است و زمانی تجویز می‌شود که فرد مشکوک به آرتریت رماتوئید باشد. میزان متوسط به بالای این آزمایش، در افرادی که علائم بالینی آرتریت رماتوئید را دارند، تأییدکننده وجود این بیماری است. این تست اختصاصی‌تر از آزمایش فاکتور روماتوئیدی است. هر دوی این تست‌ها باید همزمان تجویز شوند.
آزمایش ANA یا آزمایش آنتی بادی ضدهستهای: آنتی‌بادی‌های ضدهستهای (ANA) آنتی‌بادی‌های غیرطبیعی هستند که میزان متوسط به بالای آنها بیانگر احتمال وجود بیماری‌های خود-ایمن است. نتیجه مثبت این آزمایش در ۹۵% بیماران لوپوس اریتماتوز سیستمیک (Systemic Lupus Erythematosus)، ۶۰ الی ۸۰% بیماران اسکلرودرمی (Scleroderma)، ۴۰ الی ۷۰% بیماران سندروم شوگرن (Sjögren’s syndrome)، و ۳۰ الی ۵۰% بیماران مبتلا به آرتریت رماتوئید دیده می‌شود.
آزمایش فاکتور روماتوئیدی: فاکتور روماتوئید، نوعی آنتی‌بادی است که در ۷۰ الی ۹۰% بیماران آرتروز روماتوئید دیده می‌شود.
آزمایش CRP یا پروتئین واکنشی C: پروتئین واکنشی C توسط کبد و در پی جراحت‌ها و یا التهاب در بدن ایجاد می‌شود. میزان این پروتئین پس از عفونت و یا التهاب به‌سرعت بالا می‌رود.
آزمایش بررسی آنتی‌ژن‌های لکوسیتی انسانی (HLA): آنتی‌ژن‌های انسانی لکوسسیتی (HLA) پروتئین‌های روی سطح سلول‌ها هستند که برخی از آنها، نشانگر بیماری‌های روماتوئیدی هستند. آرتریت روماتوئید مرتبط با پروتئین HLA-DR4 و اسپوندیلیت آنکیلوزان مرتبط با HLA-B27 است.
آزمایش‌های دیگر
آزمایش Erythrocyte Sedimentation Rate: ESR یک شاخص غیراختصاصی و مؤید وجود التهاب در بدن است بدین معنی که با این تست وجود التهاب تشخیص داده می‌شود اما این تست قادر به شناسایی محل التهاب یا عامل ایجاد آن نیست.
آزمایش اوریک اسید خون: بالا بودن اوریک اسید خون یا هیپراوریسمی (Hyperuricemia) می‌تواند موجب ایجاد کریستال شود که در بافت‌ها و مفاصل انبار می‌شود. انباشت کریستال‌های اوریک اسید می‌تواند موجب حملات دردناک نقرس شود.
برای برخی از انواع بیماری‌های روماتوئیدی، بیوپسی برخی از اعضای بدن می‌تواند اطلاعات مهمی برای تشخیص در اختیار پزشک قرار دهد. همچنین آنالیز مایع مفصلی منجر به شناسایی جزئیات فراوان درباره سلامت مفصلی بیمار می‌شود.
تصویربرداری
برای تشخیص این بیماری‌ها، عکس‌برداری نیز می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. پزشک شما ممکن است عکس‌برداری با اشعه ایکس تجویز کند تا دفرمه شدن و موارد غیرطبیعی استخوان‌ها و مفاصل را شناسایی کند. از این آزمایش معمولا برای تشخیص آرتروز استفاده می‌شود. اما در عین حال این عکس‌برداری قادر نیست ماهیچه‌ها، غضروف و رباط‌ها را به تصویر بکشد. همچنین آنچه در این عکس‌ها دیده می‌شود لزوماً با چیزی که شما در مفصل خود حس می‌کنید یکی نیست. ممکن است درد زیادی داشته باشید اما عکس‌برداری با اشعه ایکس صدمه جدی در مفصل نشان ندهد، و یا بالعکس.
اسکن MRI
این نوع عکس‌برداری قادر به ارائه اطلاعات دقیق از استخوان‌ها، مفاصل و بافت‌های نرم است و می‌تواند تغییرات بسیار کوچک در بدن را نیز شناسایی کند.
یک علامت یا تست به تنهایی نمی‌تواند نشان‌دهنده وجود نوع خاصی از آرتروز یا بیماری روماتوئیدی باشد. ترکیبی از آزمایش‌های مختلف و معاینات برای رد احتمال برخی بیماری‌ها، و یا در نظر گرفتن احتمال برخی دیگر مورد نیاز است. آنچه تشخیص این نوع بیماری‌ها را دشوارتر می‌کند، احتمال وجود بیش از یک نوع بیماری روماتوئیدی در فرد بیمار است.
معمولا آرتروز با انجام معاینات فیزیکی، بررسی سوابق پزشکی و آزمایش خون از انواع التهابات آرتریت قابل تشخیص است. اگر علائم آرتریت در انگشتان دست باشد، الگوهای مشخص مفصل انگشت وجود دارد که در آرتروز، آرتریت روماتوئید و آرتریت پسوریاتیک (التهاب مفاصل همراه با بیماری پوستی پسوریازیس) متفاوت هستند. همچنین نوع ورم و خشکی در این بیماری‌ها متمایز است.
هموکروماتوز نوعی بیماری ژنتیکی است که با جذب بیش از حد آهن همراه است و می‌تواند موجب بروز علائم مشابه آرتروز خصوصاً در دست‌ها و مچ شود.
اگر تنها یک مفصل درگیر باشد، احتمال وجود عوارض بافت‌های نرم مانند تاندونیت، بورسیت، آنتزیت، و یا انواع سندروم‌های مشابه وجود دارد. اگر تست‌های انجام‌شده برای تشخیص آرتریت روماتوئید منفی، غیرقابل تشخیص یا مبهم باشند، تست‌های تکمیلی برای بررسی امکان وجود بیماری‌های خود-ایمن، مزمن و برخی دیگر از بیماری‌ها انجام می‌شود مانند:
فیبرومیالژیا (Fibromyalgia)
بیماری لایم (Lyme disease)
سندرم‌های میلودیسپلاستیک (Myelodysplastic syndromes)
سندروم پارانئوپلاستیک (Paraneoplastic syndrome)
پلی میالژی روماتیسمی (Polymyalgia rheumatica)
آرتریت پسوریاتیک (Psoriatic arthritis)
سارکوئیدوز (Sarcoidosis)
سندروم شوگرن (Sjögren’s syndrome)
لوپوس اریتماتوز سیستمیک (Systemic Lupus Erythematosus)
