بیماری ام اس یک بیماری بالقوه ناتوان‌کننده مغز و نخاع (سیستم عصبی مرکزی) است. در بیماری ام اس، سیستم ایمنی به غلاف محافظ (میلین) که رشته‌های عصبی را می‌پوشاند حمله می‌کند و باعث ایجاد مشکلات ارتباطی بین مغز و بقیه بدن می‌شود. در نهایت، بیماری ms میتواند باعث آسیب دائمی یا زوال اعصاب شود. علائم و نشانه‌های مولتیپل اسکلروزیس (MS) بسیار متفاوت است و به میزان آسیب عصبی و اینکه کدام اعصاب تحت تاثیر قرار می‌گیرند، بستگی دارد.
بیماری ام اس چیست؟
بیماری ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس یک بیماری سیستم عصبی مرکزی است که میتواند علائمی را در سراسر بدن ایجاد کند. اکثر متخصصان معتقدند که این یک وضعیت خود‌ایمنی است که در آن سیستم ایمنی به اشتباه به بافت‌های طبیعی بدن حمله می‌کند. در بیماری ام اس، سیستم ایمنی به غلاف میلین حمله می‌کند.
با پیشرفت حمله، غلاف میلین ملتهب و به تدریج تخریب می‌شود و تکانه‌های الکتریکی بین مغز و سایر قسمت‌های بدن را مختل می‌کند. ضایعات ناشی از ام اس و در نتیجه اختلال در تکانه‌های عصبی در سراسر بدن، همان چیزی است که باعث بیشتر شدن علائم مرتبط با مولتیپل اسکلروزیس می‌شود.
مولتیپل اسکلروزیس (MS) مغز و نخاع را تحت تاثیر قرار می‌دهد و باعث ایجاد طیف گسترده‌ای از علائم بالقوه از جمله مشکلات بینایی، حرکت دست یا پا، اختلال در تعادل و بینایی می‌شود. این یک بیماری مادام العمر است که گاهی اوقات میتواند باعث ناتوانی جدی شود، اگرچه گاهی اوقات میتواند خفیف باشد.
انواع بیماری ام اس چیست؟
انواع بیماری ام اس را دانشمندان توصیف کرده‌اند که شایع‌ترین آنها شامل:
- ام اس عود کننده – فروکش کننده
- ام اس پیشرونده اولیه
- ام اس پیشرونده ثانویه
اما در سال‌های اخیر اجماع فزاینده‌ای وجود دارد که اینها انواع متمایز بیماری ام اس نیستند، بلکه در امتداد یک زنجیره هستند. در برخی نقاط، التهاب مشخصه غالب این بیماری است، در حالی که در برخی دیگر، تخریب عصبی که در آن آسیب‌های قدیمی به مغز و نخاع بدتر می‌شود، غالب است.
علائم بیماری ام اس
بیماری ام اس یک بیماری مزمن است که سیستم عصبی مرکزی یعنی مغز، نخاع و اعصاب بینایی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این میتواند منجر به طیف وسیعی از علائم در سراسر بدن شود.
برخی از علائم ام اس عبارتند از:
- مشکلات در تعادل و راه رفتن
- بی‌حسی
- گزگز
- عدم تحمل گرما
- دوبینی
- تاری دید
- کوررنگی جزئی
- درد چشم
- از دست دادن جزئی یا کامل بینایی
- خستگی
- سرگیجه
- ضعف در یک طرف یا نیمه پایین بدن
- مشکلات تفکر، یادگیری و برنامه ریزی
- لرزش
- اسپاسم
- احساس شوک الکتریکی ناشی از حرکت دادن سر به روشی خاص
- اختلال در عملکرد جنسی
- مشکلات روده و مثانه
در بسیاری از موارد، علائم بیماری ام اس را می‌توان گاهی با دارو و گاهی با نوعی توانبخشی مانند فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی یا شناخت درمانی، درمان کرد. افراد مبتلا به ام اس که دارای خلق پایین و افسرده هستند، اغلب می‌توانند با همان انواع داروهای ضد‌افسردگی، روان‌درمانی و تغییرات سبک زندگی تغییرات مثبتی داشته باشند.
علائم ام اس و شدت آن از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت است. علائم همچنین می‌توانند از یک روز یا یک هفته بیایند و از بین بروند و همچنین در طول زمان به تدریج تغییر کنند.
علت بیماری ام اس در مردان و زنان
علت ام اس ناشناخته است و هیچ‌کس نمی‌داند چه چیزی باعث ایجاد واکنش ایمنی شده که منجر به ضایعات ام اس می‌شود. اما تصور می‌شود که ترکیبی از حساسیت ژنتیکی و علل محیطی برای شروع این بیماری ضروری است. برخی از محققان گمان می‌کنند که حمله ایمنی توسط انواع خاصی از عفونت‌های ویروسی ایجاد می‌شود.
همچنین در بررسی‌ها، مشاهده شده است که کمبود ویتامین D، چاقی، داشتن یک بیماری خود‌ایمنی، سیگار کشیدن خطر ابتلا به بیماری ام اس را افزایش می‌دهد.
اکثر افرادی که مبتلا به ام اس هستند هیچ فاکتور خطر شناخته شده‌ای ندارند. اما حتی داشتن یک دوقلو همسان مبتلا به ام اس، خطر ابتلا به MS را تنها 20 تا 40 درصد افزایش می‌دهد.
بنابراین اگرچه داشتن سابقه خانوادگی تا حدودی خطر ابتلا به بیماری ام اس را افزایش می‌دهد، اما ام اس یک بیماری ژنتیکی یا ارثی محسوب نمی‌شود.
عوارض بیماری ام اس میتواند شامل موارد زیر شوند:
- اضطراب
- اختلال عملکرد مثانه و روده
- افسردگی
- اسپاستیسیته عضلانی
- درد
- اختلال عملکرد جنسی
- مشکلات خواب
- تغییرات شناختی مانند فراموشی یا نوسانات خلقی
یک فرد ممکن است پس از عود به طور کامل بهبود یابد یا ممکن است پس از آن علائم طولانی مدت داشته باشد. در‌حالی‌که استفاده از داروهای اصلاح کننده بیماری (DMDs) باید تعداد عودهای فرد را کاهش دهد.
به گفته انجمن ملی ام اس، اگرچه ام اس گاهی اوقات میتواند یک بیماری ناتوان‌کننده باشد، اکثر افرادی که به آن مبتلا هستند به شدت ناتوان نمی‌شوند.
بسیاری از افراد مبتلا به بیماری ام اس قادر به حفظ تحرک خود با کمک وسایل کمکی مانند عصا هستند که اغلب با ویلچرهای موتوری برای مسافت‌های طولانی تکمیل می‌شود. حدود یک سوم افراد مبتلا به ام اس توانایی راه رفتن خود را به طور کامل از دست می‌دهند.
تشخیص بیماری ام اس چگونه است؟
تشخیص بیماری ام اس به طور کلی بر اساس سابقه علائم فرد، همراه با نتایج انواع آزمایشات پزشکی، ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ارزیابی تعادل و هماهنگی
- ارزیابی بینایی
- ارزیابی عملکرد ذهنی
- آزمایش خون برای رد سایر شرایط
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی(MRI) برای تشخیص ضایعات مغزی معمول ام اس
ارزیابی آب نخاع برای به دست آوردن مایع مغزی نخاعی، ممکن است حاوی موادی باشد که بیشتر در افراد مبتلا به ام اس یافت می‌شود.
تشخیص زودهنگام بیماری ام اس بسیار مهم است تا درمان زودهنگام با هدف کند کردن پیشرفت بیماری آغاز شود.
آیا بیماری ام اس کشنده است؟
بیماری ام اس به ندرت کشنده است، اگرچه مطالعات نشان داده‌اند که حداقل در کشورهای توسعه یافته، طول عمر افراد را حدود شش یا هفت سال کاهش می‌دهد. مطالعاتی که علل مرگ در میان افراد مبتلا به ام اس را بررسی کرده‌اند، عفونت‌های ریوی را به عنوان عامل اصلی مرگ بیش از حد در این جمعیت نشان داده‌اند.
درمان بیماری ام اس
بیماری ام اس غیر قابل درمان است، بنابراین تا آخر عمر باقی خواهد ماند، اما تعدادی از درمان‌ها می‌توانند به کنترل این بیماری کمک کنند. درمان آن اغلب شامل داروهای اصلاح کننده بیماری برای کاهش تعداد و شدت عودها در مبتلایان و کند کردن پیشرفت بیماری است. اما این داروها علائم ام اس را کنترل می‌کند.
به همین دلیل، درمان بیماری ام اس به طور کلی شامل یک رویکرد چند جانبه است، از جمله:
- استفاده از دوزهای بالای استروئیدها
- پلاسمافرز برای کوتاه کردن عود
- استفاده از درمان‌های اصلاح کننده بیماری برای جلوگیری از عود و پیشرفت بیماری
- درمان علائم ام اس با استفاده از داروهای ام اس
- مراجعه به مرکز فیزیوتراپی برای درمان و انجام انواع دیگر درمان‌های توانبخشی
- سبک زندگی سالم
پزشکان می‌توانند طیف گسترده‌ای از داروها را برای تسکین علائم مربوط به ام اس تجویز کنند، از جمله مسکن‌های درد، داروهای ضد اسپاسم مانند باکلوفن، و شل کننده‌های عضلانی، مانند زانافلکس(تیزانیدین)، برای کاهش اسپاسم عضلانی و آمپیرا(دالفامپریدین) برای بهبود توانایی راه رفتن.
فیزیوتراپی در بیماران ام اس
فیزیوتراپی بیماران ام اس میتواند برای مقابله با خستگی، ضعف، درد و اسپاسم این افراد مفید باشد. فیزیوتراپیست میتواند تمرینات، کشش‌ها و تمرین‌های درمانی را برای بهبود سطح انرژی و عملکرد فیزیکی تجویز کند.
گفتاردرمانی در بیماران ام اس زمانی تجویز می‌شود که پزشک مشکلاتی را در گفتار یا بلع فرد مشاهده کند. پزشک معالج برای رفع مشکلات صحبت کردن یا بلع، افراد را به گفتاردرمان ارجاع می‌دهد.
کاردرمانی در بیماران ام اس
کاردرمانی بیماران ام اس اغلب برای یافتن راه‌های آسان‌تر یا جایگزینی برای دستیابی به وظایف روزمره، از جمله با استفاده از وسایل کمکی و تکنیک‌های حفظ انرژی، استفاده می‌شود.
توانبخشی شناختی در بیماران ام اس
توانبخشی شناختی در بیماران ام اس برای کمک به وظایف حافظه و تفکر می‌باشد. در گذر زمان ممکن است افراد مبتلا به ام اس دچار افسردگی، اضطراب، غم و اندوه شده یا ناراحتی ساده مرتبط با زندگی با یک بیماری مزمن را احساس کنند و برای کمک به فرد، ممکن است به روانشناس معرفی شوند.
تغذیه دربیماران ام اس
تغذیه برای بیماران ام اس و یک رژیم غذایی سالم برای این افراد، تفاوت چندانی با یک رژیم غذایی سالم برای هیچ فردی ندارد. تغذیه خوب اولیه (کالری کافی از ترکیبی از پروتئین‌های بدون چربی، منابع کربوهیدرات غلات کامل، میوه‌ها، سبزیجات و چربی‌های سالم مانند: ماهی، آجیل، دانه‌های روغنی) میتواند به حفظ سطح انرژی فرد کمک کند.
ورزش در بیماران ام اس
علاوه بر توانبخشی و درمان‌های کمکی، ورزش و مدیتیشن هر دو عملکرد و کیفیت زندگی افراد مبتلا به بیماری ام اس را بهبود می‌بخشند. حفظ وزن مناسب، میتواند در تحرک و میزان فعالیت فرد تاثیر بگذارد.
بیماری ام اس و ازدواج
ترس از رها شدن و جدا شدن از همسر یا شریک زندگی همیشه برای یک بیمار مبتلا به بیماری ام اس وجود دارد. مهم است که درک کنید این بیماری چگونه روی روابط شما تاثیر می گذارد و چگونه استرس در این زمینه را کنترل کنید.
در واقع زوج‌هایی وجود دارند که علی رغم تشخیص این بیماری در یکی از طرفین، موفقیت چشمگیری در روابط را تجربه می‌کنند. اینها زوج‌هایی هستند که در مقابله با تغییر ماهیت این بیماری انعطاف‌پذیر و حتی خلاق هستند.
در مواجهه با این بیماری باید دانست که نقش زوجین در شراکت در نوسان بوده و باید به طور صادقانه و موثری احساسات خود را کنترل نمایند.
چگونه بیماری ام اس میتواند روی ازدواج تاثیر بگذارد؟
در مورد علایم واضح ام اس مانند تغییرات بینایی و ضعف عضلانی افراد اگاهی دارند اما علایم پنهان و نامریی بیماری ام اس است که در بسیاری از موارد میتواند ایجاد مشکل کند. علائمی مانند افسردگی، استرس و یا علایم شناختی به راحتی میتواند سوتفاهم ایجاد کرده و موجب ایجاد تنش در روابط زوجین گردد.
بنابراین مهم است که در مورد این علائم آگاهی یابید تا بدانید چگونه باید با این علایم کنار بیایید. هرچند عدم کنترل و رفتار نامناسب که سبب از دست دادن حس قوانین اجتماعی می‌شود، در این بیماران وجود دارد، اما خوشبختانه این مسئله یکی از نادرترین علائم رفتاری ام اس بوده و درصد بسیار کمی از این بیماران به آن مبتلا می‌شوند.
در کنار علائم پنهان، ناتوانایی‌هایی که به دنبال بیماری ام اس ایجاد می‌شود هم میتواند در روابط طولانی مدت فشار زیادی به فرد وارد کند. چراکه این بیماران به مراقبت زیادی نیاز داشته و برای این مراقبت‌ها به شریک زندگی خود متکی می‌شوند. مانند کمک برای حمام کردن یا بردن فرد بیمار برای ویزیت شدن توسط پزشک.
علاوه بر آن هزینه های درمانی این بیماران هم گاها میتواند مشکل‌زا باشد.
