راه‌های زیادی برای مصرف دارو وجود دارد. بر اساس داروی مورداستفاده، میزان جذب موردنظر و محل اثر آن (قسمتی که دارو باید اثر خود را بگذارد)، پزشک یا داروساز، شما را درباره شیوه مصرف دارو راهنمایی می‌کنند.
بیشتر داروها برای مصرف به شیوه‌ای خاص تولید می‌شوند و باید طبق ایمنی و کارایی خاص خود استفاده شوند.
شیوه‌های مصرف دارو
به طور کلی، دو شیوه برای مصرف دارو وجود دارد: تزریقی و غیرتزریقی. این دو دسته همچنین تعیین می‌کنند که آیا دارو در ناحیه‌ای از بدن باقی بماند (اثر موضعی) یا توسط سیستم عروقی جذب شود تا در بافت‌های بدن پخش شود (اثر سیستمیک).
شیوه تزریقی
این شیوه مصرف، شامل داروهایی است که به صورت تزریقی تجویز شده و از مسیری به جز دهان و دستگاه گوارش (مجرای عبور غذا در بدن که از دهان شروع و به مقعد ختم می‌شود؛ شامل مری، معده و روده‌ها)، وارد بدن می‌شوند.
به طور کلی میتوان گفت که شیوه تزریقی، مطمئن‌ترین و سریع‌ترین شیوه جذب دارو است. این روش در صورت نیاز به جذب کامل‌تر و سریع‌تر دارو استفاده می‌شود.
شیوه تزریقی را میتوان بر اساس نوع بافتی که به آن تزریق انجام می‌شود، طبقه‌بندی کرد:
داخل‌جلدی (Intradermal): تزریق دارو به لایه های اول پوست
زیر‌جلدی (Subcutaneous): تزریق مستقیم به بافت چربی در زیر پوست
عضلانی (Intramuscular): تزریق مستقیم به عضله
داخل‌شریانی (Intra-arterial): تزریق مستقیم دارو به شریان
داخل‌قلبی (Intracardiac): تزریق مستقیم دارو به قلب
داخل‌وریدی (Intravenous): تزریق مستقیم دارو به ورید
داخل‌نخاعی (Intrathecal): تزریق دارو به کانال نخاعی
اپیدورال (Epidural): تزریق دارو به فضای اپیدورال نخاع
داخل‌صفاقی (Intraperitoneal): تزریق مستقیم دارو به حفره شکمی
سرعت جذب دارو بر اساس نوع تزریق متفاوت خواهد بود اما در هرحال، سریع‌تر از مصرف خوراکی است. برخی از معایب شیوه تزریقی این است که خطر بروز عفونت، آسیب بافتی، درد و اضطراب برای برخی از بیماران وجود دارد.
شیوه غیرتزریقی
شیوه غیرتزریقی، روشی است که داروهای خوراکی (قرص، کپسول، شربت)، داروهای موضعی (پمادها، پچ پوستی مثل پچ نیترو) و شیاف‌ها (واژینال و مقعدی) را در بر می‌گیرد. این شیوه شامل موارد زیر است:
روش خوراکی (Oral): داروها از راه دهان مصرف شده و از طریق دستگاه گوارش جذب می‌شوند. سرعت جذب در این روش، پایین است. در صورت بروز استفراغ، نمی‌توان از داروهای خوراکی استفاده کرد.
زیرزبانی (Sublingual): دارو در زیر زبان قرار می‌گیرد تا عمل جذب انجام شود.
موضعی (Topical): دارو به صورت مستقیم، روی قسمتی از بدن استفاده می‌شود.
ترانس‌درمال (Transdermal): مواد موثره از طریق پوست وارد بدن شده و سپس در کل بدن توزیع می‌شوند. به عنوان مثال، میتوان به پچ‌های ترانس‌درمال اشاره کرد.
از طریق چشم (Ophthalmic): دارو از طریق چشم و معمولاً به صورت قطره استفاده می‌شود.
از طریق گوش (Otic): دارو از طریق گوش استفاده می‌شود.
از طریق بینی (nasal): دارو از طریق بینی استفاده می‌شود.
مقعدی (Rectal): دارو از طریق مقعد جذب بدن می‌شود.
واژینال (Vaginal): دارو از طریق واژن وارد بدن می‌شود.
مخاطی (Mucosal): داروها از طریق بینی وارد بدن می‌شوند یا به صورت استنشاقی بوده و به ترتیب از راه مخاط بینی و برونشیول‌ها (نایژک‌ها) جذب می‌شوند (روش واژینال نیز به عنوان نوعی روش مخاطی در نظر گرفته می‌شود).
از طریق پوست (Percutaneous): داروها مستقیماً از طریق پوست وارد جریان خون می‌شوند. بعضی از قرص‌های ضدبارداری و جایگزینی هورمون، توسط پچ‌هایی که جذب آن‌‌ها به طور آهسته از طریق پوست است، تجویز می‌شوند).
مزیت استفاده از روش‌های غیرتزریقی این است که برای بیشتر افراد راحت‌تر از روش‌های تزریقی است. در صورت وجود حالت تهوع، استفراغ، مشکل بلع و یا مشکلات روده‌ای، مصرف داروها از طریق دستگاه گوارش توصیه نمی‌شود.
