هیپوگلیسمی نوزادی زمانی اتفاق می‌افتد که نوزاد در بدو تولد سطح گلوکز بسیار پایینی داشته باشد. گلوکز، اصلی‌ترین منبع انرژی برای بدن و مغز است. در نوزادان تازه متولد‌شده، سطح پایینِ گلوکز، دلایل زیادی دارد. همچنین، مقدار کمِ گلوکز می‌تواند باعث مشکلات دیگری از جمله مشکلات تنفسی و تغذیه شود. این موارد قابل‌درمان است، اما اگر تشخیص داده نشود، می‌تواند کشنده باشد، مخصوصاً اگر به دلیل بیماری زمینه‌ای باشد.
میزان شیوع
بر اساس برخی از مطالعات، هیپوگلیسمی نوزادی در ۴ نوزاد از ۱۰۰۰ نوزاد متولد‌شده، دیده می‌شود. این شرایط معمولاً با عوامل خطرسازی که شامل، سلامتی مادر و نوزاد، اندازه‌ی نوزاد و مدت زمان بارداری است، ارتباط دارد. در واقع، احتمال وقوع هیپوگلیسمی در نوزادان پُرخطر، حدود ۳۰ درصد است.
دلایل و عوامل خطرساز
نوزادان قبل از تولد، گلوکز خود را توسط جفت، از مادر دریافت می‌کنند. بعد از به‌دنیا آمدن، منبع گلوکز آن‌ها شیر مادر و شیرخشک است. همچنین، در کبد نیز گلوکز تولید می‌شود. اگر نوزاد نتواند به‌خوبی تغذیه کند، سطح گلوکز خون او کاهش پیدا می‌کند.
پایین بودن سطح گلوکز می‌تواند به دلیل عدم تولید گلوکز کافی توسط نوزاد، مصرف بسیار زیاد گلوکز یا تولید مقادیر زیاد انسولین باشد که به انتقال گلوکز از خون به داخل سلول‌ها کمک می‌کند.
در برخی از نوزادان عوامل خطرساز خاصی وجود دارد که آن‌ها را مستعد ابتلا به هیپوگلیسمی می‌کند، این عوامل عبارت‌اند از:
- فشار خون بالا (مادرزادی)
- متولد شدن نوزاد زودتر از زمان مشخص
- عفونت نوزادی یا مادرزادی
- نیاز نوزاد به اکسیژن پس از زایمان
- مادر مبتلا به دیابت
- رشد آهسته‌ی نوزاد در زمان بارداری
- وزن کم یا زیاد هنگام تولد
پزشک سطح گلوکز خون نوزاد را با آزمایش‌های معمول اندازه‌گیری می‌کند، اما اگر نوزاد مستعد ابتلا به هیپوگلایسمی باشد یا سطح گلوکز پایینی داشته باشد، آزمایش‌های تکمیلی نیز تجویز می‌شود.
علائم
در نوزادان، سطح گلوکز پایین‌تر از mg/ dL ۳۰، در ۲۴ ساعت اول تولد و کمتر از mg/dL ۴۵ بعد از آن، نشان‌دهنده‌ی هیپوگلایسمی نوزادی است. تأثیرات هیپوگلایسمی نوزادی همیشه در یک نوزاد آشکار و واضح نیست و علائم می‌تواند متنوع باشد.
علائم عبارت‌اند از:
- رنگ پوست مایل به آبی یا رنگ‌پریده
- آپنه (وقفه تنفسی) یا تنفس سریع
- دمای پایین بدن (هیپوترمی)
- تحریک‌پذیری و عصبانیت
- تغذیه‌ی ضعیف یا استفراغ
- بی‌حالی
- لرزش یا تشنج
عوارض
در موارد شدید، هیپوگلایسمی نوزادی می‌تواند بر قلب یا مغز تأثیر بگذارد و باعث تشنج شود. با این حال، این مورد نادر است و نوزادانی که قند خون پایینی دارند، معمولاً بیماری زمینه‌ای هم دارند که نیاز به درمان دارد.
تشخیص
هیپوگلایسمی نوزادی، توسط آزمایش گلوکز سرمی تشخیص داده می‌شود. این تست، نوعی آزمایش خون است که قند خون نوزاد را با استفاده از چوب پاشنه‌ی پا اندازه‌گیری می‌کند. این روشی آسان و کم‌تهاجمی برای خون‌گیری از نوزاد است.
اگر قند خون پایین باشد، پزشک نظارت بر آن را ادامه می‌دهد تا تعیین کند، آیا درمان مورد نیاز است یا خیر. گاهی اوقات، آزمایش‌های غربالگری دیگری نیز انجام می‌شود تا بیماری‌ها یا اختلالات متابولیکی که ممکن است علت هیپوگلیسمی باشند را جست‌وجو کنند.
درمان
درمان هیپوگلیسمی نوزادی به وجود علائم هیپوگلیسمی، تأمین شیر مادر و توانایی شیردهی یا تغذیه توسط شیرخشک بستگی دارد. نوزادان با قند خون پایین به شیرخشک یا شیر مادر بیشتری احتیاج دارند.
برخی از نوزادان به‌خصوص آن‌هایی که نمی‌توانند از طریق دهان تغذیه کنند یا سطح گلوکزشان بسیار پایین است، ممکن است به محلول قندی به‌صورت داخل وریدی نیاز داشته باشند.
درمان به مدت چند ساعت، چند روز یا تا زمانی که سطح قند خون نرمال شود، ادامه پیدا می‌کند. نوزادان نارس، نوزادانی که عفونت دارند یا نوزادانی که با وزن کم متولد شده‌اند، نیاز به درمان طولانی‌مدت دارند. اگر قند خون پایین ادامه پیدا کند، برای افزایش قند خون، به نوزاد دارو داده می‌شود.
در موارد بسیار نادری، نوزادان ممکن است شرایطی به نام هایپرانسولینمای مادرزادی (Congenital Hyperinsulinism) داشته باشند که منجر به قند خون پایین می‌شود و با درمان‌های استاندارد بهبود پیدا نمی‌کند. در نوزادی که این شرایط را دارد، بخشی از پانکراس برداشته می‌شود تا تولید انسولین کاهش پیدا کند.
