آرتریت واکنشی یک نوع درد و التهاب مفاصل است که به‌صورت واکنش به یک عفونت در سایر نقاط بدن اتفاق می‌افتد. مفاصلی که عمدتاً تحت‌تأثیر آرتریت واکنشی قرار می‌گیرند، شامل زانو، مچ‌پا و پا هستند. همچنین، واکنش التهابی می‌تواند چشم‌ها، دستگاه ادراری و ساختارهای تناسلی را نیز تحت‌تأثیر قرار دهد.
با این‌که آرتریت واکنشی می‌تواند هر دو جنسیت یعنی هم خانم‌ها و هم آقایان را درگیر کند، ولی احتمال درگیری آقایان در سنین ۲۰ تا ۴۰ سال بیشتر است.
علائم آرتریت واکنشی
اسپوندیلوآرتروپاتی‌های سرم منفی (Seronegative Spondyloarthropathy)، گروهی از اختلالات هستند که می‌توانند باعث التهاب در سرتاسر بدن به‌خصوص در ستون فقرات شوند. سایر اختلالات در این گروه شامل آرتریت پسوریاتیک، اسپوندیلیت آنکیلوزان، انواع خاصی از آرتروز مرتبط با کولیت اولسراتیو و بیماری کرون است.
التهاب، واکنش طبیعی بدن نسبت به آسیب یا بیماری است و با علائم زیر مشخص می‌شود:
- تورم
- قرمزی
- گرما
- درد
علائم خاص آرتروز واکنشی و عوارض مرتبط با آن با توجه به قسمتی از بدن که تحت‌تأثیر قرار گرفته است، وجود آن در مفاصل، دستگاه تناسلی، چشم‌ها یا پوست می‌تواند متنوع باشد.
مفاصل
آرتریت واکنشی معمولاً شامل درد مفاصل و تورم زانوها، مچ‌پا و پا است، اما مچ‌دست، انگشتان و مفاصل دیگر نیز می‌توانند تحت‌تأثیر قرار بگیرند.
افراد مبتلا به آرتریت واکنشی، معمولاً دچار التهاب تاندون می‌شوند که اغلب منجر به درد مچ‌پا یا تاندون آشیل می‌شود. برخی افراد، دچار خار پاشنه می‌شوند که رشد استخوانی در پاشنه پا است و باعث درد مزمن پا می‌شود.
علاوه‌بر آن، نصف افراد مبتلا به آرتریت واکنشی، درد کمر و باسن را گزارش می‌کنند. همچنین، آرتریت واکنشی می‌تواند باعث اسپوندیلیت یا ساکروایلیت (التهاب مفاصل ساکروایلیت در پایه ستون فقرات) شود.
دستگاه ادراری تناسلی
آرتریت واکنشی بر دستگاه ادراری تناسلی تأثیر می‌گذارد که علائم آن در خانم‌ها و آقایان متفاوت است.
در آقایان، بر پروستات و مجرای ادراری تأثیر دارد و موارد زیر را تحربه می‌کنند:
- تکرر ادرار
- احساس سوزش هنگام ادرار کردن
- درد آلت تناسلی
- ترشح مایع از آلت تناسلی
در برخی از آقایان مبتلا به آرتروز واکنشی، التهاب یا تورم غده‌ی پروستات (پروستاتیت) دیده می‌شود که می‌تواند باعث تب و لرز، همراه با افزایش نیاز به اجابت مزاج و سوزش هنگام دفع ادرار شود.
در خانم‌ها، این بیماری بر مجرای ادرار، رحم و واژن اثر می‌گذارد. علاوه‌بر آن، در خانم‌های مبتلا به آرتریت واکنشی التهاب در موارد زیر رخ می‌دهد:
- دهانه‌ی رحم: شامل خون‌ریزی در فواصل بین دوره‌های قاعدگی، ترشحات غیرطبیعی واژن، درد هنگام رابطه‌ی جنسی
- مجرای ادرار: می‌تواند باعث سوزش هنگام دفع ادرار و تکرر ادرار شود.
- لوله‌های فالوپ (سالپنژیت، بیماری التهابی لگن): باعث ترشحات غیرطبیعی از واژن، لکه‌بینی بین دوره‌های قاعدگی، قاعدگی دردناک، درد حین رابطه جنسی، ادرار درناک، تهوع و استفراغ، تب، کمردرد و درد شکم می‌شود.
- ولو و واژن (ولوواژینیت، ولوویت، واژینیت): ممکن است باعث تحریک، خارش، ترشحات بدبوی واژن و درد هنگام ادرارکردن شود.
چشم‌ها
ورم ملتحمه، التهاب غشای موکوسی است که مردمک چشم و پلک را پوشانده است، در نصف افراد مبتلا به آرتریت واکنشی اتفاق می‌افتد.
در برخی از افراد ممکن است التهاب لایه‌ی میانی چشم (یوئیت) رخ دهد که در آن لایه‌ی رنگدانه‌ای چشم، از جمله عنبیه دچار التهاب می‌شود. ورم ملتحمه و یوئیت (uveitis) می‌تواند باعث موارد زیر شود:
- قرمزی چشم‌ها
- درد و سوزش چشم
- تاری دید
چشم‌ها در مراحل اولیه‌ی آرتریت واکنشی درگیر می‌شوند و علائم برای مدتی ناپدید و سپس دوباره ظاهر می‌شوند.
پوست
علائم پوستی که شامل زخم‌ها و بثورات است، کمتر شایع هستند. در درصد کمی از افراد مبتلا به آرتریت واکنشی موارد زیر دیده می‌شود:
- زخم‌های کوچک، کم‌عمق و بدون‌درد در انتهای آلت تناسلی
- راش یا بثورات پوستی
- لکه‌های قرمز و پوسته‌پوسته در کف پا، کف دست یا جاهای دیگر
- زخم‌های دهانی که ظاهر شده و سپس ناپدید می‌شوند؛ ممکن است بدون درد باشند و توجهی به آن‌ها نشود.
این علائم معمولاً در طی یک دوره‌ی چند هفته‌ای یا چند ماهه کاهش پیدا کند و از بین بروند.
دلایل آرتریت واکنشی
- در بسیاری از افراد، آرتریت واکنشی توسط عفونت‌های مقاربتی (STIs) ایجاد می‌شود. این نوع اختلال گاهی‌اوقات، آرتریت واکنشی دستگاه تناسلی یا ادراری تناسلی نامیده می‌شود.
- در برخی دیگر، به دلیل عفونت دستگاه گوارشی که ناشی از مصرف غذای آلوده به باکتری یا لمس‌کردن مواد آلوده به باکتری ایجاد می‌شود. این حالت، آرتریت واکنشی روده‌ای یا گوارشی نامیده می‌شود.
- باکتری مرتبط با آرتریت واکنشی کلامیدیا تراکوماتیس است. عفونت کلامیدیا، دو تا چهار هفته پس از عفونت، می‌تواند منجر به آرتریت واکنشی شود. ممکن است از ابتلای خود به عفونت کلامیدیا مطلع نباشید، اما اگر پزشک مشکوک به آرتریت واکنشی شود و علائم گوارشی نداشته باشید، آزمایشی را برای آن تجویز می‌کند. کلامیدیا معمولاً از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود.
- برخی از شواهد نشان می‌دهند که عفونت ناشی از کلامیدیا پنومونیا نیز می‌تواند باعث آرتریت واکنشی شود.
آقایان ۹ برابر بیشتر از خانم‌ها در معرض ابتلا به آرتریت واکنشی ناشی از عفونت‌های مقاربتی هستند.
تشخیص آرتریت واکنشی
آرتریت واکنشی بخش‌های مختلفی از بدن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد؛ بنابراین، برای تشخیص و درمان صحیح آن ممکن است نیاز به مراجعه به چندین متخصص باشد. هر کدام از متخصصین معاینه‌ی خود را انجام می‌دهند و آزمایش‌های خاصی را تجویز می‌کنند.
روماتولوژیست نقش اصلی در فرایند درمان را دارد. سایر متخصصان شامل موارد زیر هستند:
- چشم پزشک: برای بیماری‌های چشمی
- متخصص زنان: برای علائم تناسلی در خانم‌ها
- اورولوژیست: برای علائم تناسلی در آقایان و خانم‌ها
- متخصص پوست: برای علائم پوستی
- ارتوپد: برای جراحی مفاصلی که به‌شدت آسیب دیده‌اند
آزمایش‌ها شامل موارد زیر هستند:
- آزمایش خون فاکتور ژنتیکی HLA-B27
- فاکتور روماتوئید یا آزمایش آنتی‌بادی ضد‌هسته‌ای: برای کمک به شناسایی سایر دلایل آرتریت (مانند آرتریت روماتوئید)
- میزان رسوب گلبول‌های قرمز: رسوب زیاد نشان‌دهنده وجود التهاب در جایی از بدن است
پزشک گاهی از اشعه‌ی ایکس برای کمک به تشخیص آرتریت واکنشی و رد سایر دلایل آرتریت استفاده می‌کند.
درمان آرتریت واکنشی
اگرچه هیچ درمانی برای آرتریت واکنشی وجود ندارد، چندین درمان برای کاهش علائم در دسترس هستند:
- آنتی‌بیوتیک‌ها
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): مثل آسپرین، ایبوپروفن، اندومتاسین، تولمتین
- کورتیکواستروئیدهای موضعی: به‌صورت کرم یا لوسین هستند که برای زخم‌های پوستی استفاده می‌شوند
- تزریق کورتیکواستروئیدی: تزریق مستقیم به مفصلی که التهاب دارد
- سرکوب‌کننده‌های ایمنی/ DMARDs: مانند متوتروکسات یا سولفاسالزین
- مسدودکننده‌های TNF
ورزش نیز می‌تواند به بهبود عملکرد مفاصل کمک کند، اما باید زیرنظر فیزیوتراپیست انجام شود.
