نام اختصاری DHEA-S& DHEA :
سایر نام ها: دهیدرواپی آندرسترون سولفات، دهیدرواپی آندرسترون کونژوگه سولفاته، دهیدرواپی آندرسترون غیر کونژوگه
DHEA Sulfate, Sulfate Conjugated Dehydroepiandrosterone, unconjugated Dehydroepiandrosterone
بخش انجام دهنده: آنالیز هورمون
نوع نمونه قابل اندازه گیری: سرم، پلاسما
حجم نمونه مورد نیاز:0.8 ml
شرایط نمونه گیری:
نیاز به ناشتایی نمی باشد.
سطح تستوسترون در ساعات اولیه صبح به حداکثر می رسد، از این رو نمونه خون را باید به هنگام صبح گرفت.
در صورت کاوش باRIA بیمار نباید اخیراً در معرض ایزوتوپ رادیواکتیو قرار گرفته باشد.
ملاحظات نمونه گیری:
با رعایت اصول نمونه گیری از بیمار، نمونه خون وریدی گرفته و آن را در لوله یا ویالهای های با درپوش قرمز، صورتی یا سبز جمع آوری نمایید.
پس از نمونه گیری، محل خونگیری را از لحاظ خونریزی یا هماتوم بررسی نمایید.
در صورت استعمال داروهای استروئیدی، تیروتیدی، گلوکوکورتیکوئیدیو گونادوتروپین ها 48 ساعت قبل از انجام آزمایش، در برگه آزمایش یادداشت نمایید.
دانستن سن و جنس بیمار حائز اهمیت است. آن را در برگه آزمایش یادداشت نمایید.
از جمع آوری نمونه سرم لیز، ایکتریک و یا لیپمیک اجتناب نمایید.
موارد عدم پذیرش نمونه:
ü همولیز شدید نمونه
ü دریافت اخیر ایزوتوپ رادیواکتیو
ü نمونه بدون برچسب یا با برچسب اشتباه
شرایط نگهداری:
سرم یا پلاسما در عرض 1 ساعت پس از نمونهگیری باید جدا شود. پس از جا کردن، آن را در ویال های مخصوص تست ریخته و به بخش هورمون انتقال دهید.
نمونه به مدت 8 ساعت در دمای اتاق، 24 ساعت در دمای یخچال (2-8oC) و 2 ماه در -20oC پایدار است.
کاربردهای بالینی:
تشخیص هیپرآندروژنیسم (همراه با اندازه گیری سایر استروئید های جنسی)
کمک در تشخیص هیپرپلازی مادرزادی آدرنال
بررسی تکامل آدرنال (adrenarche)و تشخیص adrenarcheنارس
اطلاعات تکمیلی:
DHEA و متابولیت کونژوگه سولفاته آن در کورتکس فوق کلیه و تحت نظارت آدرنوکورتیکوتروپین (ACTH) ساخته و ترشح می‌شود.DHEA و DHEA-S به یکدیگر قابل تبدیل شدن هستند. در زنان سالم، قشر آدرنال تنها محل ساخته شدن این دو هورمون است. در مردان نیز محل اصلی ساخته شدن این دو هورمون در قشر آدرنال است ولی علاوه بر آن حدود 10 تا 25 درصد از DHEA و حدود 5% از DHEA-S از بیضه‌ها منشأ میگیرد. در حالی که هر دو این هورمونها ذاتاً آندروژنهای ضعیفی هستند، میتوانند در بافتهای محیطی به آندروژنهای قویتر (مثل آندروستن دیون یا تستوسترون) و استروژنها (مثل استرادیول) تبدیل شوند. در افراد طبیعی غلظت سرمی (براساس مولار) DHEA-S تقریباً 300 تا 500 برابرDHEA است که بخشی از این اختلاف به علت کلیرانس متابولیکی آهستهتر DHEA-S است. بطوری که نیمه عمر DHEA-S بین 10 تا 20 ساعت ولی نیمه عمر DHEA بین 1 تا 3 ساعت است. DHEA تغییرات شبانهروزی مشابه کورتیزول دارد در حالی که DHEA-S دارای تغییرات شبانه روزی بسیار جزیی است.
روش مرجعGC/ MS, HPLC
روش ارجح:,Tandem Mass Spectrometry ، IRMA، ECL
سایر روشها: RIA، EIA، FIA
مقادیر طبیعی:
DHEA-S:
DHEA:
تفسیر: DHEA و DHEA-S در هر دو شکل هیپرپلازی مادرزادی آدرنال(CAH) (اشکال11- بتاهیدروکسیلاز و 21- بتاهیدروکسیلاز) و نئوپلاسمهای مردنمایی آدرنال افزایش مییابند. در زنانی که علایم هیرسوتیسم دارند بالا بودن DHEA-S پایه و تستوسترون به نفع یک علت آدرنالی است. هنگامی که در زن مبتلا به هیرسوتیسم مقادیر DHEA-S و تستوسترون طبیعی است احتمال یک تومور آدرنال بعید خواهد بود.
شایعترین علت بروز علایم مردانگی در دختران سن بلوغ و پیش از بلوغ، استقرار adrenarche است که یک حالت فیزیولوژیک نشانگر شروع ترشح آندروژن از آدرنال می‌باشد. علت کمتر شایع مردنمایی دختران، CAH با شروع دیرهنگام یا نئوپلاسم مردنمایی آدرنال خواهد بود. در هر سه حالت فوق DHEA-S بالا می‌رود.
در بسیاری از بیماران مبتلا به بیکفایتی آدرنال و به خصوص زنان، مقادیر پایه DHEA و DHEA-S بالا خواهد بود.
کاهش قابل توجه مقادیر DHEA و DHEA-S سرم بعد از سن 30 سالگی و نتایج تحقیقات نشان داده که ارتباط مثبتی بین سطوح سرمی این دو با مارکرهای سلامتی در افراد سالخورده وجود دارد و این فرضیه را به وجود آورده که مکملهای غذایی حاوی DHEA همراه با مونیتورینگ آزمایشگاهی ممکن است کمککننده باشند.
عوامل مداخله گر :
همولیز شدید نمونه منجر به تداخل در نتایج آزمایش می گردد.
اسیدهای چرب آزاد و لیپیدها در نتایج آزمایش تداخل می نمایند.
کورتیکوتروپین، کلومیفن، دانازول و متیراپون ممکن است سبب افزایش این دو هورمون شوند در حالیکه استروئیدها نظیر دگزامتازون، پردنیزولون و گلوکوکورتیکوئیدها ممکن است سبب کاهش شوند.
مصرف اخیر ایزوتوپ های رادیواکتیو در نتایج آزمون به روش RIA تداخل می نماید.
توضیحات:
این هورمون مسئول بروز صفات ثانویه جنسی در مردان است و بعد از متابولیزه شدن دربدن می‌تواند به تستوسترون و آندرستندیون و یا استروژن تبدیل شود. محل اصلی ساخت این هورمون، قشر غدۀ فوق کلیوی است ولی میزان کمی‌از آن در بیضه‌ها و تخمدان‌ها ساخته می‌شود. ترشح این هورمون به وسیلۀ هیپوفیز کنترل می‌گردد.
دهیدرواپی اندرسترون و متابولیت کونژوگه آن برای کمک به بررسی عملکرد غده فوق کلیوی، جهت تشخیص تومورهای فوق کلیوی و برای بررسی علت وجود صفات مردانه در خانم‌ها و بلوغ زودرس در پسران درخواست می‌شود. زمانی که خانم‌ها نشانه‌هایی از هیرسوتیسم مانند رشد بیش از اندازه موهای زائد، آکنه، فقدان عادت ماهیانه و یا ناباروری بروز می‌دهند نیز این آزمایش درخواست می‌شود.
سطح هورمونDHEA-S در نوزادان هر دو جنس بالا می‌باشد و زمان کوتاهی بعد از تولد سطح این هورمون کاهش می‌یابد و در دورۀ بلوغ مجدداً بالا می‌رود.
مقادیر DHEA و DHEA-Sدر بالغین به طور آشکاری با افزایش سن کاهش می یابد.
کارسینوم آدرنال یک علت نادر هیرسوتیسم است که مشخصاً با بالا بودن تستوسترون بیشتر از 200 ng/dl و DHEA-S بیشتر از 700 ng/dL تظاهر میکند. از دسامبر 1996، DHEA به لیست ترکیبات ممنوعه اعلام شده توسط کمیته بینالمللی المپیک اضافه شده است.
اغلب این آزمایش با آزمایش‌های دیگری نظیر FSH، LH، Prolactin، Testosteroneدرخواست می‌شود.
به جای 17 کتو استروئید ادراری که پیچیده و وقتگیر است می توان برای ارزیابی محصولات آندروژنی از این آزمایش استفاده کرد.
