نام اختصاری: PCT or Pro CT
سایر نام ها: پروکلسیتونین
بخش انجام دهنده: بیوشیمی
نوع نمونه قابل اندازه گیری: سرم، پلاسما
حجم نمونه مورد نیاز: 0.5 ml
شرایط نمونه گیری: نیاز به ناشتایی نمی باشد.
ملاحظات نمونه گیری:
از بیمار نمونه خون وریدی گرفته شود و در ویال های مخصوص دربدار ( سرم یا پلاسما) جمع آوری گردد.
در صورت مصرف هرگونه انتی بیوتیک پیش از انجام آزمایش در برگه آزمایش یادداشت گردد.
از نمونه های شدیداً همولیز، لیپمیک و ایکتریک اجتناب نمایید.
موارد عدم پذیرش نمونه:
نمونه های شدیداً همولیز، لیپمیک و ایکتریک
نمونه های جمع اوری شده با ضد انعقاد سیتراته
نمونه بدون برچسب یا مشخصات
ذوب و فریز مکرر نمونه
ماندن نمونه در دمای اتاق بیش از 24 ساعت
شرایط نگهداری:
پس از نمونه گیری نمونه تا زمان آزمایش در یخچال نگهداری شود.
پایداری نمونه پس از جداسازی از سلول، 24 ساعت در دمای اتاق، 5 روز در دمای یخچال و یک ماه در فریزر می باشد.
کاربردهای بالینی:
تشخیص باکتریمی و سپتیسمی در بزرگسالان، کودکان و نوزادان
تشخیص درگیری کلیوی در عفونت مجاری ادراری در کودکان
تشخیص عفونت باکتریال در بیماران نوتروپنیک
تشخیص، طبقه بندی خطر و پایش شوک سپتیک
تشخیص عفونت های ثانویه پس از جراحی، ترومای شدید، سوختگیها و شکستگی مولتی اَرگان (چند عضوی)
تشخیص افتراقی مننژیت باکتریال از ویروسی
تشخیص افتراقی پنومونی باکتریال اکتسابی از پنومونی ویروسی
پایش پاسخ درمانی به درمان آنتی بیوتیکی
روش مرجع: –
روش ارجح: Immunofluorescence Assay (IFA)
سایر روشها: Chemiluminescence، Homogeneous Time-Resolved Fluorescence، ELISA
مقادیر طبیعی:
در زمان تولد تا 24 ساعت:20 ng/ml >
دو روزه: 5 ng/ml >
سه روزه: 2 ng/ml >
بزرگتر از سه روز: 0.15 ng/ml >
اطلاعات تکمیلی: پروکلسی تونین دارای 116 اسید آمینه و پیش ساز کلسی تونین می باشد. در اثر شکست پروکلسی تونین به یک پپتید 57 اسید آمینه ای از قسمت N- ترمینال به نام کلسی تونین (CT) و یک پپتید 21 اسید آمینه ای از قسمت C- ترمینال به نام کاتاکلسین(CCP-1) تبدیل می شود. تولید این گروه از پپتیدها بطور طبیعی به سلول C تیروئید و سلول های عصبی محدود شده است. در سپتیسمی کشنده مقادیر PCT بطور گسترده ای در بدن منتشر می شود. در موارد غیر عفونی محرک های غیر التهابی منجر به افزایش PCT می گردند. در عفونت های شدید مارکر اختصاصی PCT نسبت به سایر مارکرهای التهابی مانند ( سیتوکین ها، اینترلوکین و واکنش دهنده های فاز حاد) افزایش قابل توجهی داشته و دارای پایداری بیشتری نسبت به آنها می باشد. در صورتی که عفونت برطرف گرددمیزان PCT طی 24 تا 35 ساعت ( نیمه عمر) حذف می شود. بنابراین در موارد مشکوک باید چندین بار چک شود. از موارد غیر عفونی که می تواند منجر به افزایش سطح PCT گردد می توان به جراحی قلب، ضربه شدید، سوختگی شدید و شکستگی چند اندام بدن اشاره نمود. اگر علت عفونت ثانویه وجود نداشته باشد مقدار PCT به سرعت پایین می آید.
تفسیر:
در وضعیت کلی: در نوزادان بزرگتر از 72 ساعت و در افراد بالغ اگر مقدار PCT کمتر از 0.15 ng/ml باشد تشخیص عفونت باکتریال نامحتمل است. سطوح کمی افزایش یافته PST (بین 0.15 – 2 ng/ml) می تواند نشان دهنده عفونت های موضعی بدون علائم سیستمیک باشد.
مقادیر بالای 2 ng/ml بطور قوی حاکی از عفونت سیستمیک باکتریال، سپتیسمی ، عفونت موضعی باکتریایی مانند پنومونی حاد، مننژیت و یا پریتونیت می باشد. همچنین پس از تحریک عوامل غیر عفونی مانند سوختگی وسیع، ترومای شدید، شکستگی شدید چندین عضو، جراحی شکم و قلب، میزان PST افزایش می یابد ولی پس از 24 تا 48 ساعت شروع به کاهش می کند.
در بیماری های خود ایمنی، بیماری های التهابی مزمن، عفونت ویروسی، عفونت باکتریایی موضعی خفیف بندرت میزان PST بیشتر از 0.5 ng/ml می شود.
تشخیص باکتریمی در نوزادان : بعد از تولد مقادیر PST از زمان تولد تا 24 ساعت ابتدای افزایش داشته به تدریج بعد از 48 ساعت کاهش می یابد. بنابراین در دوره 72 ساعت ابتدای حیات، مقادیر مرجع متفاوتی بر اساس ساعت عمر نوزاد تعیین می گردد. مقادیر PCT پس از 72 ساعت حیات به سطح بالغین می رسد. در باکتریمی و سپتیسمی نوزادان مقادیر PCT به طور قابل توجهی (5 تا 10 برابر) افزایش می یابد.
تشخیص درگیری کلیوی در اطفال با عفونت مجاری ادراری:
در نوزادان با عفونت مجاری ادراری که مقدار PCT شان بیش از 0.5 ng/ml باشد با حساسیت 70 تا 90 درصد و اختصاصیت 80 تا 90 درصد، درگیری کلیه را مطرح می کند. پاسخ PCT در بیماران نوتروپنیک مشابه بیماران با تعداد و عملکرد طبیعی نوتروفیل می باشد.
اگر سطح PCT در روز اول پذیرش در بخش ICU بیشتر از 2 ng/ml باشد، نشاندهنده ریسک بالای پیشرفت سپسیس شدید و یا شوک سپتیک می باشد. اگر سطح PCT کمتر از 0.5 ng/ml در روز اول پذیرش در بخش ICU باشد نشاندهنده ریسک پایین پیشرفت سپسیس شدید و یا شوک سپتیک می باشد. حساسیت و اختصاصیت آزمایش برای تشخیص سپسیس از 60 تا 100 درصد بوده و به بیماری زمینه ای و جمعیت مورد مطالعه بستگی دارد. هر چه سطح PCT بالاتر باشد حاکی از پیش آگهی بد می باشد.
در مواردی که مقدار PCT کمتر از 0.5 ng/ml باشد، وجود مننژیت باکتریال رد می شود. در بیشتر بیماران با مننژیت باکتریال مقدار PCT بیش از 10 برابر می باشد.
در بیماران با درمان آنتی بیوتیکی موفق، سطح PCT با نیمه عمر 24 تا 35 ساعت پایین می آید.
محدودیت ها و عوامل مداخله گر :
در نوزادانی که 48 ساعت از عمرشان می گذرد مقادیر PCT به صورت فیزیولوژیک افزایش یافته است.
در بعضی اطفال و کودکان به دلایل نامشخص ممکن است مقادیر PCT آنها بین 0.15 – 0.5 ng/ml باشد.
آسیب شدید، سوختگی وسیع، شکستگی چند ارگان، عمل جراحی بزرگ، می تواند منجر به افزایش پروکلسیتونین در غیاب سپسیس گردد. بعد از حذف محرک مخرب میزان PCT شروع به کاهش می نماید.
در بیمارانی که تحت درمان با آنتی بادی های OKT3، اینترلوکین، TNF-α و دیگر دارو های محرک آزادکننده سیتوتوکسین می باشند ممکن است مقادیر PCT افزایش یافته باشد.
عفونت بیماران با قارچ مهاجم، حمله حاد با پلاسمودیوم فالسیپاروم و پلاسمودیوم مالاریه منجر به افزایش PCT می گردد.
بیماران دارای شوک قلبی طولانی مدت یا شدید، آنومالی اعضای بدن، کارسینومای برونش، کارسینومای سلول های سی مدولای تیروئید، سیروز کبدی کودکان و بیمارانی که تحت درمان با دیالیز صفاقی می باشند ممکن است دارای مقادیر افزایش یافته PCT باشند.
کاهش مقادیر PCT بطور قطع دلیل عدم حضور عفونت باکتریال نمی باشد.
کاهش مقادیر PCT ممکن است در اوایل عفونت و در طی استقرار عامل عفونی مشاهده گردد. بنابراین بررسی سریالی PCT در افراد مشکوک از نظر بالینی حائز اهمیت می باشد.
مانند همه تستهای ایمونومتریک، احتمال نتایج مثبت کاذب در بیماران با آنتی بادی های هتروفیلیک وجود دارد. بنابراین نتایج آزمون که با تصویر بالینی متناسب نیست باید با آزمایشگاه به بحث گذاشته شود.
پدیده هوک (hook effect) در غلظت های پروکلسیتونین بیشتر از 2500 ng/ml ( بسیار نادر) ممکن است رخ داده که منجر به مقادیر اندازه گیری شده کمتر از میزان واقعی آن می گردد. در صورتی که شک بالینی به این رخداد وجود دارد، تست مجدداً باید پس از رقیق سازی تکرار گردد.
توضیحات:
بیماران با نارسایی کلیوی مرحله نهایی (end-stage renal failure) ممکن است دارای مقادیر PCT بیشتر از 0.15 ng/ml باشند بدون اینکه دچار عفونت یا التهاب شدیدی شده باشند. در ظرف 3 همودیالیز مقادیر PCT این بیماران باید به مقادیر افراد نرمال کاهش یابد. بیماران با نارسایی کلیوی مرحله نهایی با همودیالیز یا دیالیز صفاقی با ثبات دارای مقادیر PCT مشابه با افراد سالم با عملکرد کلیوی طبیعی می باشند.
بیماران با کارسینوم مدولار تیروئید یا بندرت تومور Islet cell ممکن است دارای مقادیر افزایش یافته PCT در غیاب سپسیس باشند.در موارد خاصی، سطح PCT ممکن است به 10000 ng/ml برسد.
