مقدمه
بیماری سلیاک یک بیماری خودایمنی مزمن است که در آن سیستم ایمنی بدن به گلوتن (پروتئینی موجود در گندم، جو و چاودار) واکنش نشان می‌دهد. این واکنش منجر به التهاب و آسیب به روده کوچک می‌شود که می‌تواند باعث سوء جذب مواد مغذی شود. بیماری سلیاک می‌تواند افراد در هر سنی را تحت تاثیر قرار دهد، اما بیشتر در افرادی که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند، رخ می‌دهد.
علائم
علائم بیماری سلیاک می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد و در برخی موارد ممکن است هیچ علائمی وجود نداشته باشد. برخی از علائم شایع بیماری سلیاک عبارتند از:
اسهال مزمن
یبوست
نفخ شکم
درد شکم
کاهش وزن بدون دلیل
خستگی
کم خونی
سوء هاضمه
تأخیر در رشد در کودکان
تشخیص
تشخیص بیماری سلیاک اغلب با ترکیبی از آزمایش خون و آندوسکوپی فوقانی دستگاه گوارش همراه با نمونه برداری از بافت روده کوچک انجام می‌شود.
آزمایش خون:در این بیماری آزمایش خون به دنبال آنتی بادی های خاصی است که بدن در پاسخ به مصرف گلوتن تولید می‌کند. این آزمایشات غربالگری مفیدی هستند، اما برای تشخیص قطعی بیماری کافی نیستند. برخی از این آزمایشات عبارتند از:
Total IgA
Anti Tissue TransGlutaminase IgA (Anti TTG/IgA)
نمونه برداری از روده:
یافته‌های هیستولوژیك در حـال حاضـر بیوپـسی روده باریـك و یافته‌های هیستولوژیك، به عنـوان اسـتاندارد طلایـی تـشخیص بیمـاری سـلیاك مطـرح میباشد. نمونه برداری كه معمـولا از قـسمت دوم دوازدهه انجام می‌شـود، بایـستی توسـط پاتولوژیــست مجــرب تفــسیر گــردد.
اگر بیمار جزو گروه IgA deficient قرار گیرد، از دو تست ذیل استفاده می شود:
Anti Tissue TransGlutaminase IgG (Anti TTG/IgG)
Deaminated Geliadin Peptide IgG (DGP/IgG)
آندوسکوپی فوقانی دستگاه گوارش: در طی آندوسکوپی فوقانی دستگاه گوارش، یک لوله نازک و قابل انعطاف از طریق دهان وارد معده و روده کوچک می‌شود. پزشک از طریق این لوله می‌تواند پوشش داخلی روده را معاینه کرده و نمونه‌های کوچکی از بافت را برای بررسی در زیر میکروسکوپ بردارد.
درمان
هیچ درمان قطعی برای بیماری سلیاک وجود ندارد، اما با پیروی از یک رژیم غذایی بدون گلوتن مادام العمر، علائم بیماری برطرف شده و از آسیب بیشتر به روده کوچک جلوگیری می‌شود. رژیم غذایی بدون گلوتن به معنای حذف تمام غذاهایی است که حاوی گندم، جو و چاودار هستند. این رژیم همچنین ممکن است شامل اجتناب از سایر غلاتی باشد که ممکن است با گندم، جو یا چاودار آلوده شده باشند.
رژیم غذایی بدون گلوتن
رژیم غذایی بدون گلوتن می‌تواند چالش برانگیز باشد، اما با برنامه ریزی و کمی تلاش، می توان آن را به خوبی مدیریت کرد. منابع زیادی برای کمک به افراد مبتلا به بیماری سلیاک برای پیروی از رژیم غذایی بدون گلوتن در دسترس است، از جمله کتاب های آشپزی، وب سایت ها و گروه های حمایتی.
عوارض
اگر بیماری سلیاک درمان نشود، می‌تواند منجر به عوارض جدی سلامتی شود، از جمله:
سوء جذب مواد مغذی: این امر می‌تواند منجر به کمبود ویتامین ها و مواد معدنی، مانند آهن، کلسیم و ویتامین D شود.
پوکی استخوان: کمبود کلسیم و ویتامین D می تواند منجر به پوکی استخوان شود.
کم خونی: کمبود آهن می تواند منجر به کم خونی شود.
ناباروری: بیماری سلیاک می تواند باعث ناباروری در زنان و مردان شود.
افزایش خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان: افراد مبتلا به بیماری سلیاک در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به برخی از انواع سرطان، مانند لنفوم روده کوچک و سرطان مری هستند.
کنترل بیماری
با پیروی از یک رژیم غذایی بدون گلوتن، اکثر افراد مبتلا به بیماری سلیاک می توانند علائم خود را کنترل کرده و از عوارض جدی سلامتی جلوگیری کنند. مهم است که به طور منظم با پزشک خود ملاقات کنید تا وضعیت خود را کنترل کرده و از هر گونه عوارض احتمالی رها شوید.
نقش آزمایشگاه پزشکی
آزمایشگاه پزشکی نقش مهمی در تشخیص و مدیریت بیماری سلیاک ایفا می کند. آزمایشگاه های پزشکی طیف وسیعی از آزمایشات خون را برای این بیماری ارائه می دهند. این آزمایشات می توانند به تشخیص بیماری یا نظارت بر وضعیت افرادی که قبلاً تشخیص داده شده اند کمک کنند.
نتیجه گیری
بیماری سلیاک یک بیماری جدی است که می تواند عوارض زیادی برای سلامتی داشته باشد. با این حال، با تشخیص و درمان زودهنگام، اکثر افراد مبتلا به بیماری سلیاک می توانند زندگی سالم و پرباری داشته باشند.
