آزمایش هماتوکریت چیست؟
آزمایش هماتوکریت (HCT) که به عنوان حجم سلول‌های بسته (PCT) نیز شناخته می‌شود، میزان خونی که از گلبول‌های قرمز تشکیل شده را می‌سنجد. گلبول‌های قرمز خون، وظیفه حمل اکسیژن از ریه‌ها به سرتاسر بدن را برعهده دارند. تعداد بسیار زیاد یا بسیار کم گلبول‌های قرمز، ممکن است نشان‌دهنده کم‌آبی بدن (دهیدراتاسیون)، کم‌خونی (آنمی)، کمبود ویتامین یا مواد معدنی، از دست دادن خون برای مدت طولانی، یا بیماری‌ای مانند لوسمی، لنفوم یا پلی سیتمی ورا باشد.
از هماتوکریت برای چه کاری استفاده می شود؟
آزمایش هماتوکریت اغلب بخشی از شمارش کامل خون (CBC) است. CBC یک آزمایش خون رایج است که قسمت‌های مختلف خون شما را اندازه گیری می‌کند و برای بررسی سلامت عمومی شما استفاده می‌شود. همچنین ممکن است برای کمک به تشخیص اختلالات خونی، از جمله کم خونی، (وضعیتی که در آن گلبول‌های قرمز کافی ندارید) و پلی سیتمی، (یک اختلال غیر معمول که در آن تعداد بیش از حد گلبول های قرمز خون دارید و خون شما بیش از حد غلیظ می شود)، استفاده شود.
چرا به آزمایش هماتوکریت نیاز داریم؟
پزشک شما ممکن است آزمایش هماتوکریت را به عنوان بخشی از چکاپ منظم شما یا برای نظارت بر سلامت شما در صورتی که تحت درمان سرطان هستید یا وضعیت سلامتی مداومی دارید، تجویز کند. همچنین در صورت داشتن علائم اختلال گلبول قرمز، مانند کم خونی یا پلی سیتمی، پزشک ممکن است این آزمایش را تجویز کند:
علائم کم خونی (گلبول های قرمز بسیار کم) ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تنگی نفس
- ضعف یا خستگی
- سردرد
- سرگیجه
- آریتمی (مشکلی در سرعت یا ریتم ضربان قلب شما)
علائم پلی سیتمی (گلبول‌های قرمز بیش از حد) ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سردرد
- احساس سبکی سر یا سرگیجه
- تنگی نفس
- ضعف یا خستگی
- علائم پوستی مانند خارش بعد از حمام، سوزش یا قرمزی صورت
- تعریق شدید به خصوص در هنگام خواب
- تاری یا دوبینی و نقاط کور
- خونریزی لثه و خونریزی شدید ناشی از بریدگی‌های کوچک
در طول آزمایش هماتوکریت چه اتفاقی می‌افتد؟
متخصص با استفاده از یک سوزن کوچک از رگ بازوی شما نمونه خون می‌گیرد. پس از وارد کردن سوزن، مقدار کمی خون در یک لوله آزمایش جمع آوری می‌شود. وقتی سوزن داخل یا خارج می‌شود ممکن است کمی احساس سوزش کنید. این معمولا کمتر از پنج دقیقه طول می‌کشد.
اگر آزمایش هماتوکریت به عنوان بخشی از شمارش کامل خون (CBC) انجام شود، به بیش از یک ویال خون نیاز داریم.
برای آماده شدن برای آزمون باید کاری انجام دهیم؟
برای آزمایش هماتوکریت نیازی به آمادگی خاصی ندارید. اگر ارائه دهنده شما آزمایش‌های بیشتری را بر روی نمونه خون شما دستور داده است، ممکن است لازم باشد چندین ساعت قبل از آزمایش ناشتا باشید (نخورید یا ننوشید). اگر دستورالعمل خاصی برای دنبال کردن وجود دارد، پزشک شما، به شما اطلاع خواهد داد.
آیا خطری برای آزمایش وجود دارد؟
انجام آزمایش هماتوکریت یا سایر انواع آزمایش خون خطر بسیار کمی دارد. ممکن است در نقطه‌ای که سوزن گذاشته شده درد خفیف یا کبودی داشته باشید، اما بیشتر علائم به سرعت از بین می‌روند.
علاوه بر آزمایش‌های CBC کامل، آزمایش‌های دیگری نیز ممکن است همزمان با آزمایش هماتوکریت یا به عنوان پیگیری برای کمک به تشخیص درست انجام شود، از جمله:
- اسمیر خون: نمونه خون کوچکی زیر میکروسکوپ قرار می‌گیرد تا علائم بیماری بررسی شود.
- شمارش رتیکولوسیت‌ها (گلبول‌های قرمز نارس): این آزمایش خون، میزان تولید گلبول‌های قرمز توسط مغز استخوان (بافت اسفنجی داخل استخوان‌ها) را اندازه‌گیری می‌کند.
- مطالعات آهن: گروهی از آزمایش‌های خون با یکدیگر تفسیر میشوند تا کمبود آهن یا اضافه بار آهن را بررسی کنند.
- سطح ویتامین B12 و فولات: آزمایش‌هایی برای بررسی مواد مغذی کافی مثل ویتامین‌ها جهت تولید گلبول‌های قرمز انجام میشوند.
این نتایج چه معنی‌ای می دهد؟
نتایج آزمایش هماتوکریت شما به صورت عددی گزارش می‌شود. این عدد درصدی از خون شما است که از گلبول‌های قرمز ساخته شده است. به عنوان مثال، اگر نتیجه آزمایش هماتوکریت شما 42 باشد، به این معنی است که 42 درصد خون شما را گلبول‌های قرمز و بقیه را گلبول‌های سفید، پلاکت‌ها و پلاسمای خون تشکیل می‌دهند.
سطح هماتوکریت پایین‌تر از حد طبیعی ممکن است نشانه‌ای باشد که:
- بدن شما گلبول‌های قرمز کافی ندارد (کم خونی). انواع مختلفی از کم خونی وجود دارد که می‌تواند ناشی از شرایط پزشکی مختلف باشد.
- بدن شما در حال ساخت تعداد زیادی گلبول سفید است که ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:
- بیماری مغز استخوان
- برخی از سرطان‌ها، از جمله لوسمی، لنفوم، مولتیپل میلوما یا سرطان‌هایی که از سایر قسمت‌های بدن به مغز استخوان سرایت می‌کنند.
سطح هماتوکریت که بالاتر از حد طبیعی است ممکن است نشانه‌ای باشد که:
- بدن شما در حال ساخت تعداد زیادی گلبول قرمز است که ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:
- بیماری ریه
- بیماری قلبی مادرزادی
- نارسایی قلبی
- پلی سیتمی
- سطح پلاسمای خون شما بسیار پایین است، که ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود:
- کم آبی، شایع‌ترین علت هماتوکریت بالا
اگر نتایج شما در محدوده طبیعی نباشد، همیشه به این معنی نیست که شما یک بیماری پزشکی دارید که نیاز به درمان دارد. زندگی در ارتفاعات که در آن اکسیژن کمتری در هوا وجود دارد ممکن است باعث افزایش هماتوکریت شود. این به این دلیل است که بدن شما به سطوح پایین اکسیژن با ساخت گلبول‌های قرمز بیشتر پاسخ می‌دهد تا اکسیژن مورد نیاز را دریافت کنید.
بارداری می‌تواند باعث کاهش هماتوکریت شود. این به این دلیل است که بدن در طول بارداری مایعات بیشتری نسبت به حالت عادی دارد که درصد تشکیل گلبول‌های قرمز خون را کاهش می‌دهد.
برای اطلاع از معنای نتایج آزمایش خود، با پزشک معالج خود صحبت کنید.
منابع
سایت:www.medlineplus.gov
