بیماری قلبی وقتی به سراغ بزرگسالان می‌آید به اندازه کافی ما را دچار ناراحتی می‌کند، اما قابل مقایسه با ناراحتیِ خبر بیماری قلبی در کودکان نیست.
کودکان ممکن است دچار انواع متعددی از بیماری‌های قلبی شوند. نارسایی‌های قلبی مادرزادی، عفونت‌های ویروسی که قلب را تحت تأثیر قرار می‌دهند، و نیز بیماری‌هایی که در مراحل بعدی دوران طفولیت بر اثر بیماری‌ها و سندروم‌های ژنتیکی روی می‌دهند.
خبر خوب این است که با پیشرفت پزشکی و تکنولوژی، بسیاری از کودکان مبتلا به بیماری‌های قلبی می‌توانند به زندگی عادی و فعال خود بازگردند.
بیماری قلبی مادرزادی
این دسته از بیماری‌ها، مشکلاتی هستند که نوزادان با آنها به دنیا می‌آیند. در بسیاری از کشورها، در حدود یک‌درصد نوزادان دچار این مسئله هستند که شامل این بیماری‌هاست:
- نارسایی‌های دریچه قلب مانند تنگی دریچه آئورت
- سندرم هیپوپلازی چپ قلب که در آن نیمه چپ قلب به اندازه کافی رشد نکرده است
- مشکلات مرتبط با سوراخ‌های قلب، مخصوصاً بر روی دیواره‌های قلب و بین رگ‌های خونی عمده خارج‌شونده از قلب، شامل:
- نقص دیواره بین‌بطنی (Ventricular septal defect)
- نقص دیواره بین‌دهلیزی (انگلیسی: Atrial septal defect)
- مجرای شریانی باز (Patent ductus arteriosus)
- تترالوژی فالوت (Tetralogy of Fallot) که مجموعه چهار نارسایی قلبی است:
- سوراخ در دیواره بین‌بطنی
- مسیر باریک بین بطن راست و سرخرگ ریوی
- بدنه ضخیم سمت راست قلب
- آئورت جابجا شده
نارسایی‌های مادرزادی قلبی ممکن است آثار بلندمدت بر روی سلامت کودک داشته باشند. این بیماری‌ها معمولا با انجام جراحی، کاتتر، دارو، و در موارد حاد با پیوند قلب درمان می‌شوند.
برخی از این کودکان تا پایان عمر نیازمند مراقبت و درمان هستند.
آترواسکلروز (Atherosclerosis)
آترواسکلروز یا تصلب شرائین، اصطلاحی است که برای تجمع چربی و پلاک‌های حاوی کلسترول در عروق خونی به‌کار می‌رود. با افزایش این چربی‌ها، رگ‌ها سفت و باریک می‌شوند که احتمال لخته‌های خونی و حملات قلبی را افزایش می‌دهد. معمولا سال‌ها طول می‌کشد تا این عارضه ایجاد شود و احتمال این که کودکان و نوجوانان به آن دچار شوند کم است.
با این وجود، چاقی، دیابت، فشار خون، و دیگر مشکلات سلامتی باعث افزایش احتمال این عارضه در کودکان می‌شود. پزشکان توصیه می‌کنند کودکان دارای مسائل زمینه‌ای از قبیل سابقه بیماری‌های قلبی و دیابت در خانواده دارند و یا اضافه وزن و چاقی دارند به صورت دوره‌ای برای فشار خون و کلسترول مورد آزمایش قرار بگیرند.
در این شرایط، رژیم درمانی معمولا متشکل از تغییراتی در سبک زندگی از قبیل ورزش بیشتر و اصلاح رژیم غذایی است.
آریتمی قلبی (Cardiac arrhythmia)
آریتمی قلبی به معنای ضربان غیرطبیعی قلب است که موجب می‌شود قلب به درستی خون را پمپاژ نکند. در کودکان آریتمی‌های مختلفی ممکن است رخ دهد:
- ضربان قلب بالا یا تندتپشی (Tachycardia) که شایع‌ترینِ آن در کودکان، تندتپشی فوق بطنی (Supraventricular tachycardia) است.
- ضربان قلب کم یا کندتپشی (Bradycardia)
- سندرم کیوتی (Long QT Syndrome)
- سندرم وُلف-پارکینسون-وایت (Wolff-Parkinson-White syndrome)
علائم آریتمی معمولا شامل این موارد است:
- ضعف
- خستگی
- سرگیجه
- غش کردن
- دشواری در غذا خوردن
درمان این عارضه بستگی به نوع آریتمی و آثار آن در سلامتی کودک دارد.
سندروم کاوازاکی یا سندروم جلدی (Kawasaki Disease)
سندروم کاوازاکی بیماری نادری است که عموماً کودکان را درگیر می‌کند و می‌تواند موجب تورم در رگ‌های خونی در دست‌ها، پاها، دهان و لب‌ها، و گردن شود. همچنین می‌تواند باعث ایجاد تب و تورم در غده‌های لنفاوی شود. محققان هنوز موفق به کشف علت بروز این بیماری نشده‌اند.
این بیماری در بسیاری از کشورهای دنیا عامل یک‌چهارم بیماری‌های قلبی در کودکان است که اکثر آنها زیر ۵ سال سن دارند.
روش درمانی بستگی به شدت بیماری دارد و معمولا شامل تزریق فوری گاما گلوبولین یا آسپرین است. در برخی موارد مصرف کورتیکواستروئیدها (کورتون) می‌تواند از ایجاد مشکلات بعدی جلوگیری کند. کودکانی که به این عارضه مبتلا می‌شوند اغلب نیازمند مانیتورینگ مادام‌العمر برای بررسی وضعیت سلامت قلبی هستند.
سوفل قلب (Heart murmur)
سوفل قلب، یک صدای غیرعادی است که هنگام عبور خون از بخش‌ها و دریچه‌های قلب و یا رگ‌های خونی اطراف آن ایجاد می‌شود و معمولا بی‌خطر است و در برخی موارد می‌تواند نشانه مشکلات قلبی-عروقی باشد.
این مسئله می‌تواند ناشی از بیماری‌های قلبی مادرزادی، تب یا کم‌خونی باشد. پزشکان در صورت تشخیص این صداها در قلب کودک، آزمایش‌هایی تجویز می‌کنند تا از سلامت قلب او اطمینان حاصل کنند. اگر این مسئله ناشی از بیماری خاصی نباشد، به خودیِ خود حل می‌شود اما اگر ناشی از یک بیماری قلبی باشد نیازمند درمان است.
التهاب آب‌شامه یا پریکاردیت (Pericarditis)
این عارضه در شرایطی رخ می‌دهد که کیسه یا غشاء دور قلب (پریکارد) متورم یا عفونی شود. با افزایش مایع میان دو لایه‌ی آن، توانایی قلب در خون‌رسانی کاهش می‌یابد.
پریکاردیت می‌تواند در پی جراحی برای اصلاح یک نارسایی قلبی مادرزادی، یا عفونت‌های باکتریایی، ترومای سینه، یا بیماری‌های بافت همبند مانند لوپوس رخ دهد. نوع روش درمانی بستگی به شدت بیماری، سن کودک، و شرایط جسمانی وی دارد.
بیماری روماتیسم قلبی (Rheumatic heart disease)
باکتری استرپتوکوک که عامل گلودرد میکروبی و تب اسکارلت است، در صورت عدم‌درمان می‌تواند موجب روماتیسم قلبی نیز بشود.
این بیماری به طور قابل‌توجهی می‌تواند موجب آسیب‌های دائمی در دریچه‌های قلب و عضلات آن شود. تحقیقات نشان می‌دهد تب روماتیسمی در کودکان ۵ تا ۱۵ ساله رخ می‌دهد، اما علائم بیماری روماتیسم قلبی، ۱۰ تا ۲۰ سال بعد از آن ظاهر می‌شوند. این نوع تب و عوارض قلبی ناشی از آن در برخی کشورها کمتر اتفاق می‌افتد.
روش پیشگیری از این عارضه، درمان گلودرد میکروبی با آنتی‌بیوتیک‌هاست.
آلودگی‌های عفونی
ویروس‌ها علاوه بر ایجاد مشکلات تنفسی و آنفولانزا، می‌توانند سلامت قلب را نیز به مخاطره بیاندازند. این نوع عفونت ممکن است موجب میوکاردیت (Myocarditis) یا التهاب عضلات قلب شود و قدرت پمپاژ خون توسط قلب را تحت تأثیر قرار دهد.
آلودگی‌های عفونی قلب معمولا کم اتفاق می‌افتند و علائم چندانی ندارند. این علائم در صورت بروز مثل علائم آنفولانزا هستند. روش‌های درمان این بیماری، مانند روش‌های بکار گرفته شده برای درمان میوکاردیت هستند.
