سرطان اولیه کبد بیماری ايست که در آن سلول‌های بدخیم (سرطانی) در بافت‌های کبد تشکیل می‌شوند. سرطانی که در سایر قسمت‌های بدن شکل می‌گیرد و به کبد سرایت می‌کند، سرطان اولیه کبد نیست. کبد یکی از بزرگترین اندام‌های بدن است. دارای دو لوب است و سمت راست بالای شکم را در داخل قفسه سینه پر می‌کند. وظایف اصلی کبد شامل موارد زیر است:
- تولید صفرا برای کمک به هضم چربی حاصل از غذا
- برای ذخیره گلیکوژن (قند) که بدن برای انرژی استفاده می‌کند
- مواد مضر را از خون فیلتر می‌کند تا از طریق مدفوع و ادرار از بدن خارج شود
انواع سرطان کبد
سرطان کبد و سرطان مجرای صفراوی (کلانژیوکارسینوما) انواع اصلی سرطان کبد اولیه بزرگسالان هستند.
اکثر سرطان‌های اولیه کبد بزرگسالان، کارسینوم سلول‌های کبدی هستند. این نوع سرطان کبد سومین علت مرگ و میر ناشی از سرطان در سراسر جهان است.
سرطان اولیه کبد می‌تواند هم در بزرگسالان و هم در کودکان رخ دهد. با این حال، درمان برای کودکان متفاوت از درمان برای بزرگسالان است.
علائم و نشانه های سرطان کبد
این علائم و نشانه‌ها ممکن است در اثر سرطان کبد اولیه بزرگسالان یا سایر شرایط ایجاد شوند. در صورت داشتن هر یک از موارد زیر با پزشک خود مشورت کنید:
- یک توده سفت در سمت راست درست زیر قفسه سینه
- ناراحتی در قسمت فوقانی شکم در سمت راست
- تورم شكن
- درد در نزدیکی تیغه شانه راست یا در پشت
- زردی (زردی پوست و سفیدی چشم)
- کبودی یا خونریزی آسان
- خستگی یا ضعف غیر معمول
- تهوع و استفراغ
- از دست دادن اشتها یا احساس سیری پس از خوردن یک وعده غذایی کوچک
- کاهش وزن بدون دلیل مشخص
- اجابت مزاج رنگ پریده و گچی و ادرار تیره
- تب
سرطان کبد علل و عوامل خطر
شایع‌ترین نوع سرطان کبد در بزرگسالان، کارسینوم کبدی (HCC)، معمولاً در افراد مبتلا به بیماری مزمن (طولانی مدت) کبد ناشی از عفونت ویروس هپاتیت یا سیروز ایجاد می‌شود. مردان بیشتر از زنان در معرض ابتلا به HCC هستند. افرادی که دارای چندین عامل خطر هستند، حتی بیشتر از این خطر را دارند.
بسیاری از عوامل خطر با سرطان کبد مرتبط هستند. همه افراد دارای یک یا چند مورد از این عوامل خطر به این بیماری مبتلا نمی‌شوند و این بیماری در برخی از افرادی که هیچ فاکتور خطر شناخته شده‌ای ندارند ایجاد می‌شود. عوامل خطر شامل موارد زیر است:
عفونت ویروس هپاتیت (HBV): HBV می‌تواند در خون، مایع منی یا سایر مایعات بدن منتقل شود. این عفونت می‌تواند از مادر به کودک در حین زایمان، از طریق تماس جنسی یا با استفاده از سوزن‌های مشترک که برای تزریق مواد مخدر استفاده می‌شود، منتقل شود. می‌تواند باعث التهاب (تورم) کبد شود که منجر به سرطان می‌شود. واکسیناسیون روتین HBV در دوران نوزادی باعث کاهش بروز عفونت HBV می‌شود. عفونت مزمن HBV عامل اصلی سرطان کبد در آسیا و آفریقا است.
عفونت ویروس هپاتیت: (HCV) می‌تواند از طریق خون منتقل شود. عفونت می‌تواند با استفاده از سوزن‌های مشترک که برای تزریق مواد مخدر استفاده می‌شود یا در موارد کمتر از طریق تماس جنسی منتقل شود. در گذشته در هنگام انتقال خون یا پیوند اعضا نیز شیوع پیدا می‌کرد. امروزه بانک‌های خون تمام خون‌های اهدایی را از نظر HCV آزمایش می‌کنند که خطر ابتلا به ویروس از طریق انتقال خون را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. عفونت مزمن HCV عامل اصلی سرطان کبد در آمریکای شمالی، اروپا و ژاپن است.
سیروز: خطر ابتلا به سرطان کبد برای افرادی که سیروز دارند افزایش می‌یابد، بیماری‌اي که در آن بافت سالم کبد با بافت اسکار جایگزین می‌شود. بافت اسکار جریان خون را از طریق کبد مسدود می‌کند و آن را از کار کردن آنطور که باید باز می‌دارد. الکلیسم مزمن و عفونت‌های هپاتیت مزمن از علل شایع سیروز هستند. افراد مبتلا به سیروز مرتبط با HCV نسبت به افراد مبتلا به سیروز مرتبط با HBV یا مصرف الکل در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان کبد هستند.
مصرف زیاد الکل: مصرف زیاد الکل می‌تواند باعث سیروز شود که یک عامل خطر برای سرطان کبد است. سرطان کبد همچنین می‌تواند در مصرف کنندگان شدید الکل که سیروز ندارند نیز رخ دهد. مصرف کنندگان سنگین الکل که سیروز دارند ده برابر بیشتر در معرض ابتلا به سرطان کبد هستند، در مقایسه با مصرف‌کنندگان سنگین الکل که سیروز ندارند.
مطالعات نشان داده است که خطر ابتلا به سرطان کبد در افراد مبتلا به عفونت HBV یا HCV که به شدت از الکل استفاده می‌کنند، افزایش می‌یابد.
استئاتوهپاتیت غیر الکلی: (NASH) وضعیتی است که می‌تواند باعث سیروز شود که ممکن است منجر به سرطان کبد شود. این بیماری شدیدترین نوع بیماری کبد چرب غیر الکلی است که در آن مقدار غیرطبیعی چربی در کبد وجود دارد. در برخی افراد، این می‌تواند باعث التهاب و آسیب به سلول های‌کبد شود.
ابتلا به سیروز مرتبط با NASH خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش می‌دهد. سرطان کبد در افراد مبتلا به NASH که سیروز ندارند نیز دیده شده است.
سیگار کشیدن: سیگار کشیدن با افزایش خطر ابتلا به سرطان کبد مرتبط است. این خطر با تعداد سیگارهای مصرف شده در روز و تعداد سال‌هایی که فرد سیگار کشیده است افزایش می‌یابد.
سایر شرایط: برخی از شرایط نادر پزشکی و ژنتیکی ممکن است خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش دهند. این شرایط شامل موارد زیر است:
- هموکروماتوز ارثی درمان نشده
- کمبود آلفا 1 آنتی تریپسین
- بیماری ذخیره گلیکوژن
- پورفیری پوستی تاردا
- بیماری ویلسون
پیشگیری از سرطان کبد
پیشگیری از سرطان اقداماتی است که برای کاهش احتمال ابتلا به سرطان انجام می‌شود. با پیشگیری از سرطان، تعداد موارد جدید سرطان در یک گروه یا جمعیت کاهش می‌یابد. امیدواریم این امر باعث کاهش مرگ و میر ناشی از سرطان شود.
هر چیزی که شانس ابتلا به سرطان را افزایش دهد، عامل خطر نامیده می‌شود. هر چیزی که شانس ابتلا به سرطان را کاهش دهد، عامل محافظت کننده سرطان نامیده می‌شود. پیشگیری شامل اجتناب از عوامل خطر و افزایش عوامل محافظتی است.
موارد زیر عوامل محافظتی برای سرطان کبد هستند:
دریافت واکسن هپاتیت B: نشان داده‌شده است که پیشگیری از عفونت HBV (با واکسینه شدن برای HBV در نوزادی) خطر ابتلا به سرطان کبد را در کودکان کاهش می‌دهد. هنوز مشخص نیست که آیا واکسینه شدن خطر ابتلا به سرطان کبد در بزرگسالان را کاهش می دهد یا خیر.
دریافت درمان برای عفونت مزمن هپاتیت B: گزینه‌های درمانی برای افراد مبتلا به عفونت مزمن HBV شامل اینترفرون و درمان آنالوگ است. این درمان‌ها ممکن است خطر ابتلا به سرطان کبد را کاهش دهد.
کاهش قرار گرفتن در معرض آفلاتوکسین B1: جایگزینی غذاهایی که حاوی مقادیر زیادی آفلاتوکسین B1 هستند با غذاهایی که حاوی سطح بسیار کمتری از سم هستند، می تواند خطر ابتلا به سرطان کبد را کاهش دهد.
